网曝黑料

Below is a Turkish translation of our information resource on coping after a traumatic event. You can also read our other translations.

Travmatik olay nedir?

Bir?ok insan hayatlar? boyunca travmatik olaylar ya?ayacakt?r. ?ngiltere'deki yeti?kinlerin yakla??k ü?te biri, ya?amlar? boyunca en az bir travmatik olay ya?ad?klar?n? bildirmektedir.

Travmatik olaylar ?unlar? i?erebilir:

• Birinin ?ldü?ünü g?rmek veya kendisinin ?lece?ini dü?ünmek,
• ciddi ?ekilde yaralanmak ya da
• cinsel ?iddete u?ramak

?nsanlar a?a??daki yollardan biriyle travmatik olaylara maruz kalabilir:

• Direkt olarak: onlar?n ba??na gelmi?tir
• Tan?k olmak: ba?ka birinin ba??na geldi?ini g?rmü?lerdir
• ??renmek: ?ok yak?n olduklar? birinin ba??na geldi?ini ??renmi?lerdir
• Tekrarlanan maruz kalma: kendileri veya di?er insanlar? etkileyen tekrarlanan travmatik olaylara defalarca maruz kalm??lard?r. Ayr?ca elektronik mecra, televizyon, filmler ya da i? ortam?ndaki resimler arac?l???yla travmatik olaylara maruz kalan baz? ki?ilerin de ruh sa?l??? sorunlar? ya?ayabilece?ini de biliyoruz.

Tipik travmatik olaylar ?unlar? i?erebilir:

• ?iddet i?eren bir ?lüme tan?k olmak
• Ciddi kazalar, ?rn. araba kazas?
• Fiziksel ya da cinsel sald?r?
• Ciddi sa?l?k sorunlar? veya yo?un bak?mda olmak
• Komplike do?um deneyimleri
• Hayat? tehdit eden bir hastal?k te?hisi konmas?
• Sava? ve ?at??ma
• Ter?r sald?r?lar?
• Do?al ya da be?eri felaketler, ?rn. tsunamiler ya da yang?nlar

Burada ele al?nmayan ancak travmatik hissettirebilecek ?ok say?da ba?ka olay oldu?u da unutulmamal?d?r. Sizin deneyiminizin burada yer almamas?, yard?m ve destek aramaman?z gerekti?i anlam?na gelmez.

Baz? insanlar, ?al???rken travmatik olaylar ya?ama olas?l?klar?n?n daha yüksek oldu?u mesleklere sahiptir. Bu mesleklere a?a??dakiler ?rnek verilebilir:

• Acil durum ?al??anlar? (?rn. polis memurlar?, itfaiyeciler ya da paramedikler)
• Sosyal hizmet g?revlileri
• Yo?un bak?m personeli
• Ordu personeli yada sava? b?lgesinde ?al??an di?er insanlar
  

Travmatik bir olaydan sonra nas?l hissederim?

Travmatik bir olaydan sonra insanlar s?kl?kla a?a??daki durumlardan baz?lar?n? deneyimler:

• An?lar, rüyalar ve ge?mi?e d?nü?ler: Olayla ilgili rahats?z edici an?lar?n?z, rüyalar?n?z veya kabuslar?n?z olabilir. Ayr?ca olay tekrar ya?an?yormu? gibi bir deneyim ya?ayabilirsiniz (buna ge?mi?e d?nü? denir).
• Olay hat?rlat?ld???nda üzgün hissetmek: Olay?n ger?ekle?ti?i yerin yak?n?ndayken veya size olay? hat?rlatan bir ortamdayken ?zellikle üzgün hissedebilirsiniz.
• Duygu ve durumlardan ka?mak: Olayla ili?kili an?lardan, dü?üncelerden, duygulardan, ?eylerden, insanlardan ve yerlerden ka??nabilirsiniz.
• Haf?za kayb?: Olay?n baz? b?lümlerini hat?rlayamayabilirsiniz.
• Gü? hisler: Bunlar ?unlar? i?erebilir:
  • Kendiniz, ba?kalar? veya dünya hakk?nda olumsuz hissetmek
  • Olanlar i?in kendinizi ya da ba?kalar?n? su?lamak
  • Endi?e, korku, sinir, su?luluk ya da utan? gibi olumsuz duygular
  • Ba?kalar?na kar?? mutluluk, tatmin veya sevgi hissedememek
• Davran?? ?eklinizdeki de?i?iklikler: Bunlar ?unlar? i?erebilir:
  • Eskiden keyif ald???n?z ?eyleri yapmamak ya da onlarla ilgilenmemek
  • Di?er insanlardan kopmu? gibi hissetmek
  • Pervas?z veya kendine zarar verici ?ekilde hareket etmek
  • ?nsanlara veya bir ?eylere kar?? ?fkeli ve sald?rgan olmak
  • A??r? tetikte olmak veya “n?bet beklemek”

Bunlar, Travma Sonras? Stres Bozuklu?u (TSSB) olan bir ki?ide g?rülebilecek semptomlar?n ayn?s?d?r. Ancak, travmatik bir olay ya?ayan herkeste TSSB geli?mez. Asl?nda travmatik bir olay ya?ayan ?o?u insan, olumsuz etkilerin zamanla ortadan kalkt???n? fark g?zlemler

Bu duygular?n ge?mesi ne kadar sürer?

Travmatik bir olay? atlatabilmek kurtulmak birka? gün, haftalar, hatta aylar alabilir.

Ki?i bir ay sonra hala biraz s?k?nt? ya??yor olsa da bu duygular yava? yava? düzeliyorsa, muhtemelen iyile?ecek ve tedaviye ihtiya? duymayacakt?r.

Ancak, bir ay ge?mesine ra?men iyile?me g?stermeyen veya ü? aydan uzun bir süre ge?mesine ra?men hala devam eden belirgin bir s?k?nt? hali ya??yorlarsa bu, TSSB geli?ti?ine dair bir i?aret olabilir. 

Travmatik bir olay ya?ad?ysam ne yapmal?y?m?

Travmatik bir olay ya?ad?ktan sonra yapmaya ?al??man?z gereken baz? ?eyler ?unlard?r:

Kendinize zaman verin

Travmatik bir olaydan sonra iyile?mek zaman alabilir. Olanlar? kabul etmeniz ve bununla ya?amay? ??renmeniz biraz sürebilir. Biri ?ldüyse ya da sizin i?in ?ok ?nemli bir ?eyi kaybettiyseniz yas tutmaya ihtiyac?n?z olabilir. Kendinize hemen daha iyi hissetmek i?in bask? yapmamaya ?al???n.

Olay hakk?nda konu?un

Travmatik bir olaydan sonra, size olay? hat?rlatan ?eylerden ka??nmak ve olanlar hakk?nda konu?maktan ka??nmak isteyebilirsiniz. Ancak ara?t?rmalar, olay ve duygular?n?z hakk?nda konu?man?n daha diren?li olman?za yard?mc? olabilece?ini g?stermektedir. An?lardan ve duygulardan ka??nman?n insanlar? daha k?tü hissettirdi?i g?sterilmi?tir.

Sizinle ayn? ?eyi ya?am?? ba?ka insanlarla konu?un

Sizinle ayn? travmatik olay? ya?am?? veya benzer deneyimler ya?am?? di?er insanlarla konu?man?z size yard?mc? olabilir. Ancak insanlar iyile?ir ve ayn? olaylara farkl? ?ekillerde tepki verir. Kendi iyile?menizi ba?ka birininkiyle kar??la?t?rmamaya ?al???n. Olaydan etkilenen di?er ki?ilere destek olabilece?inizi dü?ünüyorsan?z, bu da yard?mc? olabilir.

Destek isteyin

Arkada?lar?n?zdan, ailenizden veya güvendi?iniz di?er insanlardan destek istemek, travmatik bir olayla ba?a ??kman?za yard?mc? olabilir. Duygusal destek olman?n yan? s?ra, pratik i?lerle size yard?mc? olabilirler veya sadece "normal" ?eyler yaparak sizinle zaman ge?irebilirler.

Tek ba??n?za ?ok fazla zaman ge?irmekten ka??n?n

Ba?ka insanlar?n yan?nda olman?n, travmatik bir olaydan sonra zihinsel sa?l???n?z?n k?tüle?me olas?l???n? azaltt??? g?sterilmi?tir. Bu mümkün de?ilse, yaln?z ya??yorsan?z, travmatik bir olaydan sonra ailenizin veya yak?n bir arkada??n?z?n yan?na ta??n?p ta??namayaca??n?za bakabilirsiniz. Bu mümkün de?ilse, yak?n?n?zdaki ki?ilerle daha fazla zaman ge?irmeye ?al???n ve onlarla telefon veya g?rüntülü g?rü?meler yoluyla ileti?imde kal?n.

Rutininize ba?l? kal?n

Zor gelse bile, travmatik olaydan ?nceki rutininizi elinizden geldi?ince sürdürmeye ?al???n. Olaydan sonra yeme ve egzersiz al??kanl?klar?n?z?n de?i?ti?ini ve uyumakta zorland???n?z? fark edebilirsiniz. Düzenli olarak yemek yemeye ve egzersiz yapmaya ve yeterince uyumaya ?al???n. Daha fazla bilgi i?in iyi uyumak ile ilgili kayna??m?za g?z at?n.

Profesyonel yard?m almay? dü?ünün

Baz? insanlar zor zamanlarda aile hekimleriyle konu?may? faydal? bulabilir. Genel olarak, travmatik bir olaydan sonraki ilk ayda ruh sa?l???n?z i?in profesyonel destek almak, doktorunuz bunu semptomlar?n?z?n ?ok ?iddetli olmas? sebebiyle ?nermedi?i sürece yararl? olmaz.

Nas?l hissetti?inizin fark?nda olun

Travmatik bir olay? takip eden ilk birka? ay boyunca, zamanla nas?l hissetti?inize dikkat etmek isteyebilirsiniz. ?yiye gitti?inizi hissetmiyorsan?z ya da daha k?tü hissetmeye ba?lad?ysan?z doktorunuzla konu?mal?s?n?z.

??vereninizden destek isteyin

Travmatik olay? i?inizin bir par?as? olarak ya?ad?ysan?z, i? yerinizde size faydal? olacak bir destek sistemi olabilir. Travmatik olay? i? d???nda ya?ad?ysan?z, size destek olabilmesi i?in i?vereninizi bilgilendirmek isteyebilirsiniz. Bu, nas?l hissetti?inizin fark?nda olabilmeleri i?in onlara neler oldu?unu anlatmak kadar basit bir ?ey bile olabilir. ?? yerinde daha fazla travmaya veya yo?un strese maruz kalmaman?z? sa?lamak veya ?al??ma saatlerinizi düzenlemek gibi ayarlamalar yapmalar?n? isteyebilirsiniz. A?a??da, i?verenler i?in olan b?lüme bakabilirsiniz.

Dikkatli olun

Travmatik bir olaydan sonra, insanlar?n kaza ge?irme olas?l??? daha yüksektir. Evde ve araba sürerken dikkatli olun. Travmatik bir olay?n ard?ndan ba?a ??kman?n bir yolu olarak alkol veya yasa d??? uyu?turucu madde kullanmamaya ?al???n. K?sa vadede kendinizi daha iyi hissetmenizi sa?layabilecek olsalar da, uzun vadede iyile?menize yard?mc? olmazlar.

Olaya medya arac?l??? ile maruz kalmaktan ka??n?n

Travmatik bir olay ya?ad?ktan sonra, sosyal medyada veya haberlerde bununla ilgili bir ?eyler izlemek veya okumak cazip gelebilir. Bu durum, ?zellikle ter?r sald?r?lar? veya do?al afetler gibi yüksek profilli olaylar i?in ge?erlidir. Ancak, olayla ilgili ?ok say?da medyay? izlemekten, dinlemekten veya okumaktan ka??nmak en iyisidir, ?zellikle de bu sizi üzüyorsa. 

Ne zaman profesyonel yard?m almal?y?m?

Herkes travmatik deneyimlerle farkl? ?ekilde ba?a ??kar. Pek ?ok insan, travmatik bir olaydan sonra aile, arkada?lar ve i? yerlerinin deste?iyle iyile?ebilir.

Travmatik bir olaydan kurtulsan?z bile muhtemelen unutmayacaks?n?z. Bununla ilgili hala olumsuz duygular hissedebilir veya zaman zaman bunu dü?ünmeyi üzücü bulabilirsiniz. Ancak, bu duygular bunalt?c? olmamal? veya hayattan zevk alman?z? engellememelidir.

A?a??daki durumlarda doktorunuzdan yard?m istemelisiniz:

• Semptomlar?n?z ?ok k?tüyse ve
• iyile?iyor gibi durmuyorsa

Semptomlar?n?z ?ok k?tüyse ve olaydan bir ay sonra da hayat?n?z üzerinde ciddi bir etkiye sahipse, doktorunuzla konu?mal?s?n?z.

Semptomlar?n?z o kadar k?tü de?ilse ancak ü? aydan uzun süredir devam ediyorsa doktorunuzla konu?mal?s?n?z.

Ya Travma Sonras? Stres Bozuklu?u geli?irse?

Travmatik bir olay ya?ayan ?nemli bir az?nl?k, TSSB geli?tirecektir. Bu ciddi bir psikolojik rahats?zl?kt?r.

TSSB ya?ayan ki?iler ba?lang??ta daha ?ok zorlanabilir ve rahats?z edici dü?ünce ve duygular? kendi ba?lar?na ortadan kalkmaz. Ki?inin eski hayat?na d?nmesi zorla?abilir.

TSSB semptomlar?, nedenleri ve tedavileri hakk?nda daha fazla bilgiyi TSSB kayna??m?zda bulabilirsiniz.

Ne gibi profesyonel yard?mlar mevcut?

Travmatik bir olay ya?ad?ysan?z ve zorlanmalar?n?z süreklilik g?steriyorsa, doktorunuz sizi insanlar?n travmalarla ba?a ??kmalar?na yard?mc? olma konusunda uzmanla?m?? birine y?nlendirebilir.

TSSB tedavisine yard?mc? olacak bir dizi farkl? tedavi vard?r. Bunlara psikoterapi, travma odakl? bili?sel davran???? terapi (TF-CBT) ve G?z Hareketleriyle Duyars?zla?t?rma ve Yeniden ??lemleme tedavisi (EMDR) dahildir. Di?er tedavilerin i?e yaramad???n? fark ettiyseniz antidepresan tedavisi de ?nerilebilir.

Tüm bu tedaviler hakk?nda daha fazla bilgiyi TSSB kayna??m?zda bulabilirsiniz.

Doktorum ba?a ??kmama yard?mc? olacak ila?lar yazabilir mi?

Bir travman?n ard?ndan ila? tedavisi bazen yard?mc? olabilir, ancak yine de nas?l oldu?unuzu kontrol etmesi i?in doktorunuzu düzenli olarak g?rmek ?nemlidir.

Uyku ila?lar?

Travmatik bir olay?n ard?ndan uyumakta zorlan?yorsan?z, doktorunuz size uyku ilac? verebilir. Bunlar size sadece k?sa bir süre i?in re?ete edilir ve kal?c? bir ??züm sunmazlar.

Travmatik bir olaydan sonra TSSB veya depresyon gibi ba?ka bir durum geli?tirirseniz, antidepresan gibi ba?ka ila?lar ?nerilebilir. TSSB semptomlar?, nedenleri ve tedavileri hakk?nda daha fazla bilgiyi TSSB kayna??m?zda bulabilirsiniz.

Travmatik olay ya?ayan birine nas?l destek olabilirim?

A?a??dakiler, travmatik bir ?ey ya?am?? birini desteklemeye yard?mc? olabilir:

• Yanlar?nda olun - Onlarla zaman ge?irmeyi teklif edin. Sizi g?rmek istemiyorlarsa, fikirlerini de?i?tirirlerse yine orada olaca??n?z? bilmelerini sa?lamak yard?mc? olabilir. D?rd?r etmekten ka??nman?z iyi olur ancak deste?inizi kabul etmeleri i?in ?srar etmek faydal? olabilir.
• Dinleyin: ?stemiyorlarsa payla?malar? i?in bask? yapmamaya ?al???n. Konu?mak istiyorlarsa, dinlemeye ?al???n, s?zlerini kesmeyin veya kendi deneyimlerinizi payla?may?n.
• Genel sorular sorun: Soru sorarsan?z, genel sorular sormaya ?al???n ve yarg?lamay?n. ?rne?in, 'bu konuda ba?ka biriyle konu?tun mu?' veya 'Ek destek bulmana yard?mc? olabilir miyim?' diye sormak isteyebilirsiniz.
• Pratik yard?m sunun: Kendilerine bakmay? ve günlük bir rutini sürdürmeyi ?ok zor bulabilirler. Temizlik yapmak veya yemek haz?rlamak gibi konularda yard?m teklif edin.

?unlardan ka??nmay? denemelisiniz:

• Onlara nas?l hissettiklerini bildi?inizi s?ylemek: Benzer bir ?ey ya?am?? olsan?z bile, her insan ayn? durumu farkl? deneyimler. Kar??la?t?rma yapmak yard?mc? olmayabilir.
• Onlara hayatta olduklar? i?in ?ansl? olduklar?n? s?ylemek: Travmatik olaylar ya?am?? ki?iler genellikle kendilerini ?ansl? hissetmezler. ?o?u zaman, ba?kalar? ?lmü?se hayatta olduklar? i?in kendilerini su?lu hissedebilirler.
• Ya?ad?klar?n? minimize etmek: Onlar? daha iyi hissettirmeye ?al???yor olsan?z bile, bunun daha k?tüsünün de olabilece?ini ?ne sürmekten ka??n?n. Bu, insanlar?n ya?ad?klar?nda hakl? olmad?klar? hissine kap?lmalar?na neden olabilir.
• Faydal? olmayan ?nerilerde bulunma: Ge?mi?te bunlar?n i?inize yarad???n? g?rseniz bile ?nerilerde bulunmaktan ka??n?n. ?nsanlar ?ok farkl?d?r ve genellikle sizin ?nerdi?iniz ?eyi ?oktan denemi? olabilirler.
  

Nas?l destekleyici bir i?veren olabilirim?

Bazen travmatik olaylar insanlar i?teyken ger?ekle?ir. Daha ?nce de belirtildi?i gibi, baz? meslekler insanlar?n travmatik bir olay ya?ama olas?l???n? art?r?r. Baz? insanlar i? d???nda travmatik olaylar ya?arlar, ancak iyile?irken destekleyici bir ?al??ma ortam? yararl? olacakt?r.

?al??anlar?n?zdan bir veya birka? ki?i travmatik bir olay ya?ad?ysa, onlar? desteklemek i?in yapabilece?iniz baz? ?eyler var:

• Olanlar hakk?nda konu?mak: Travmatik olay i?te ya?and?ysa, olay hakk?nda a??k?a konu?mak yard?mc? olabilir. Ayr?ca ?al??anlar?n?za, zorlanmalar? halinde nereden destek isteyebileceklerini belirtmek de yard?mc? olabilir.
• Kontrol edin: ?al??anlar?n?zla nas?l olduklar? hakk?nda konu?un. Bu sayede ihtiya? duyduklar? deste?i sa?lay?p sa?layamayaca??n?z? ??renme ve onlarda herhangi bir de?i?iklik olup olmad???n? fark etme ?ans?n?z olur. Birinin iyi durumda olmad???ndan ?üpheleniyorsan?z, 'iyiyim' yan?t?n? kabul etmekten sak?n?n.
• Destekleyici bir atmosfer olu?turun: Ekiplerde olumlu ili?kileri te?vik etmek, i?yerinde olumlu bir atmosferi destekleyebilir. Ayr?ca personeli ?al??taylara kat?lmaya veya kendilerine sunulan destek sistemlerinden yararlanmaya te?vik edebilirsiniz.
• Makul düzenlemeler yap?n: ?al??anlar?n?zla konu?arak i? yerinde yapabilece?iniz hangi makul düzenlemelerin onlar? daha rahat ettirebilece?ini ??renin. ?rne?in, esnek ?al??ma saatleri veya ?al??ma ortam?ndaki kü?ük de?i?iklikler bu gruba dahildir. Neyin yard?mc? olaca??n? bildi?inizi varsaymak yerine her zaman onlara neye ihtiya?lar? oldu?unu sorun.

Tüm bu eylemlerin ?al??anlar?n refah? üzerinde olumlu bir etkisi olabilir.

Ek kaynaklar

Yararl? web siteleri

• – burada Travma Sonras? Stres Tepkileri hakk?nda genel halk ve sa?l?k uzmanlar? i?in yararl? bilgiler i?eren ?e?itli materyaller bulabilirsiniz.
• (PDF), NHS
• – NHS taraf?ndan TSSB hakk?nda haz?rlanm?? bilgiler
• – NHS taraf?ndan karma??k TSSB hakk?nda haz?rlanm?? bilgiler
•  – Mind hay?r kurumu taraf?ndan TSSB ve karma??k TSSB üzerine toplanm?? bilgiler
• – Buradaki bilgiler, TSSB olan tan?d???n?za nas?l yard?mc? olabilece?iniz konusunda fikirler sunar
• – Bu sayfada, TSSB olan ki?ilere destek sunan di?er hay?r kurum ve kurulu?lar?n?n ba?lant?lar? bulunur
• – TSSB fark?ndal???n? art?rmaya adanm?? bir Birle?ik Krall?k hay?r kurumu

Travmatik bir olay ya?am?? insanlar? destekleyen hay?r kurumlar?

• – ?ngiltere, Galler ve Kuzey ?rlanda'daki matemli ki?ilere destek sunan bir hay?r kurumu
• – ?sko?ya'da matemli ki?ilerin esenli?ini destekleyen bir hay?r kurumu

Tecavüz Krizi: Birle?ik Krall?k'taki insanlara destek sunan ü? tecavüz kriz hay?r kurumu vard?r:

Ma?dur Deste?i: Birle?ik Krall?k'ta su? ve travmatik olaylar?n kurban? olan insanlara destek sunan ü? ma?dur yard?m derne?i vard?r:

Katk?da Bulunanlar

Bu bilgi 网曝黑料’ Public Engagement Editorial Board (PEEB) taraf?ndan haz?rlanm??t?r. Yaz?ld??? esnada mevcut olan en iyi bulgular? yans?tmaktad?r.

Bu kaynakla ilgili geri bildirimlerini sunma nezaketini g?steren ?zellikle te?ekkür ederiz.

Uzman edit?r: Profes?r Neil Greenberg

Bu kaynak i?in tam referanslar istek üzerine mevcuttur.

Yay?nlanma Tarihi: Kas?m 2021

?nceleme tarihi: Kas?m 2024

? 网曝黑料