网曝黑料

Niniejsza ulotka jest przeznaczona dla ka?dego, kto chce dowiedzie? si? czego? wi?cej na temat zaburzenia afektywnego dwubiegunowego (czasem nazywanego tak?e chorob? afektywn? dwubiegunow?). Zosta?a ona stworzona szczególnie dla osób dotkni?tych zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym, ich przyjació? i rodziny.

Ulotka ta opisuje:

• Oznaki i objawy zaburzenia afektywnego dwubiegunowego.
• Niektóre problemy, które mog? si? pojawi?.
• Niektóre sposoby radzenia sobie.
• Leczenie poparte dowodami naukowymi.

Czym jest zaburzenie afektywne dwubiegunowe?

Kiedy? by?o ono nazywane ?chorob? maniakalno-depresyjn?”. Jak nazwa sugeruje, osoba nim dotkni?ta cierpi na powa?ne zaburzenia nastroju. Zwykle trwaj? one przez wiele tygodni lub miesi?cy i s? czym? o wiele powa?niejszym, ni? zwyk?e gorsze lub lepsze dni, których do?wiadcza wi?kszo?? z nas. Mo?na je rozró?ni? nast?puj?co:¹

• Faza z?ego nastroju, lub te? ?depresyjna” - czujesz si? bardzo smutny(a), przygn?biony(a), a nawet zrozpaczony(a).
• Faza nadmiernej aktywno?ci, nazywana te? ?maniakaln?” - czujesz si? nadzwyczajnie szcz??liwy(a), w euforii, stajesz si? nadmiernie aktywny(a). Mo?esz rozwija? wielkie, urojone idee na temat swojej osoby i swoich zdolno?ci.
• Faza hipomaniakalna - twój nastrój jest podwy?szony, ale nie a? do takiego stopnia, jak w fazie manii
• Faza mieszana - mieszanka manii i depresji - na przyk?ad czujesz si? bardzo przygn?biony, ale odczuwasz tak?e niepokój i nadpobudliwo?? zwi?zan? z faz? maniakaln?.

Opiszemy teraz dok?adniej powy?sze rodzaje nastroju.

Jak cz?ste jest zaburzenie afektywne dwubiegunowe?

Szacuje si?, ?e oko?o 1 na 50 doros?ych do?wiadczy tego zaburzenia na jakim? etapie ?ycia. Rozwija si? ono zazwyczaj pomi?dzy 15 a 25 rokiem ?ycia - rzadko po 50¹ roku ?ycia

Jakie s? rodzaje zaburzenia afektywnego dwubiegunowego?

Istniej? nast?puj?ce rodzaje²:

Typ I

• Do?wiadczy?e?(a?) przynajmniej jednego epizodu manii, trwaj?cego d?u?ej ni? tydzień - zazwyczaj o wiele d?u?ej.
• Mo?esz do?wiadcza? tylko epizodów manii, aczkolwiek wi?kszo?? osób z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym typu I do?wiadcza równie? okresów ci??kiej depresji.
• Je?li epizod manii pozostanie nieleczony, trwa on zazwyczaj od 3 do 6 miesi?cy.
• Okresy depresji pozostawione bez leczenia trwaj? zazwyczaj d?u?ej - od 6 do 12 miesi?cy.

Typ II

• Do?wiadczy?e?(a?) wi?cej ni? jednego epizodu ci??kiej depresji, ale jedynie ?agodnych epizodów manii - ten stan jest nazywany ?hipomani?”.

Szybka zmiana pomi?dzy fazami

• Do?wiadczasz czterech lub wi?cej epizodów zmiany nastroju w przeci?gu 12 miesi?cy. Dotyczy to mniej wi?cej 1 na 10 osób z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym i mo?e wyst?powa? zarówno w Typie I, jak i w Typie II.

Cyklotymia

• Zmiany nastroju s? mniej nasilone, ni? te wyst?puj?ce w pe?nej postaci choroby, ale mog? trwa? d?u?ej. Mo?e to z czasem prowadzi? do rozwini?cia si? pe?nej postaci zaburzenia afektywnego dwubiegunowego.

Czym jest spowodowane zaburzenie afektywne dwubiegunowe?

Podobne genetyczne czynniki ryzyka odgrywaj? rol? w przypadku ci??kiej depresji, zaburzenia afektywnego dwubiegunowego lub schizofrenii. Istniej? tak?e ?rodowiskowe czynniki ryzyka, które mog? wspó?dzia?a? z czynnikami genetycznymi - i obni?y? lub zwi?kszy? twoje ryzyko zachorowania na te choroby.

Na przyk?ad - mo?esz podlega? oddzia?ywaniu czynników genetycznych zwi?kszaj?cych prawdopodobieństwo rozwini?cia si? zaburzenia afektywnego dwubiegunowego. Ale je?li wychowujesz si? lub ?yjesz w stabilnym i pozytywnym otoczeniu, mo?e to zmniejszy? twoje ryzyko wyst?pienia powa?nej choroby psychicznej.

Najwi?kszym znanym czynnikiem ryzyka sprzyjaj?cym rozwini?ciu si? powa?nej choroby psychicznej jest posiadanie rodzica choruj?cego na tak? chorob?, na przyk?ad na zaburzenie afektywne dwubiegunowe. Dzieci, których rodzice choruj? na powa?n? chorob? psychiczn?, maj? 1 na 3 szanse zachorowania na tak? chorob?.

Mówi?c o przyczynach zaburzenia afektywnego dwubiegunowego nale?y pami?ta?, ?e nie ma tylko jednej przyczyny tej choroby, mo?e wyst?pi? wiele czynników ryzyka.³

Co czuje osoba dotkni?ta zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym?

Depresja

Ka?dy czasem do?wiadcza poczucia depresji^4. Mo?e ono czasem nawet pomóc w rozpoznawaniu i radzeniu sobie z problemami w ?yciu. Jednak w ci??kiej depresji albo w depresji wyst?puj?cej przy zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym te odczucia s? o wiele bardziej nat??one^{5 6.} Trwaj? one d?u?ej i sprawiaj?, ?e radzenie sobie z normalnymi sprawami w ?yciu staje si? trudne lub te? ca?kowicie niemo?liwe^5. Je?li dotknie ci? depresja, mo?esz zauwa?y? niektóre lub wszystkie z poni?szych objawów:

Zmiany emocjonalne

• niemijaj?ce poczucie bycia nieszcz??liwym.
• poczucie, ?e chce ci si? p?aka? bez powodu.
• utrata zainteresowania wieloma rzeczami.
• niezdolno?? do cieszenia si?.
• poczucie niepokoju i pobudzenia.
• utrata pewno?ci siebie.
• poczucie, ?e jest si? bezu?ytecznym, niekompetentnym i beznadziejnym.
• zwi?kszony ni? zazwyczaj stan poirytowania.
• my?li samobójcze.

Trudno?ci w my?leniu

• Nie jeste? w stanie my?le? pozytywnie albo z nadziej?.
• Sprawia ci trudno?? podejmowanie nawet najprostszych decyzji.
• Nie potrafisz si? skoncentrowa?.

Objawy fizyczne

• Nie masz apetytu i tracisz na wadze.
• Masz trudno?ci z zasypianiem.
• Budzisz si? wcze?nie rano i nie mo?esz ponownie zasn??.
• Czujesz si? skrajnie wyczerpany.
• Cierpisz na zaparcia.
• Tracisz zainteresowanie seksem.

Zachowanie

• Trudno cokolwiek zacz?? lub skończy? - nawet zwyk?e codzienne obowi?zki.
• Cz?sto p?aczesz - albo czujesz, ?e chcesz p?aka?, a nie potrafisz.
• Unikasz innych ludzi.

Mania

Czujesz si? znakomicie, pe?en energii i optymizmu - do tego stopnia, ?e wp?ywa to na twoje my?lenie i os?d. Mo?esz zacz?? wierzy? w dziwne rzeczy na swój temat, podejmowa? nieodpowiednie decyzje, zachowywa? si? w sposób zawstydzaj?cy, szkodliwy, a czasem nawet niebezpieczny.

Podobnie jak przy depresji, mo?e to bardzo utrudni? lub uniemo?liwi? radzenie sobie z codziennym ?yciem. Mania mo?e bardzo niekorzystnie wp?yn?? na twoje zwi?zki z innymi i na prac?.

Je?li nie jest ona bardzo silna, nazywa si? j? ?hipomani?”. Mo?e ona tak?e wp?ywa? na twój os?d i na relacje z innymi lud?mi^1.

Kiedy jeste? w fazie maniakalnej, mo?esz zauwa?y? nast?puj?ce objawy:

Jeste? emocjonalny(a)

• Bardzo szcz??liwy(a) i podekscytowany(a).
• Bardzo dra?liwy(a) (cz?sto poniewa? ludzie nie widz? powodu twojego nadmiernego optymizmu, albo te? nie chc? si? przy??czy? do twoich dzia?ań).
• Czujesz si? wa?niejszy, ni? zwykle.

My?lenie

• Masz wiele nowych i ekscytuj?cych pomys?ów.
• Szybko przechodzisz z jednego pomys?u na drugi, nie jeste? w stanie nad??y? za tokiem w?asnych my?li.
• S?yszysz g?osy, których nie s?ysz? inni ludzie.

Objawy fizyczne

• Jeste? pe?en/pe?na energii i aktywniejszy(a) ni? zazwyczaj
• Nie mo?esz lub nie chcesz spa?
• Mo?esz by? bardziej zainteresowany(a) seksem.

Zachowanie

• Robisz wielkie i nierealistyczne plany.
• Jeste? bardzo aktywny(a), bardzo szybko si? poruszasz.
• Zachowujesz si? jak kto? zupe?nie inny.
• Mówisz bardzo szybko - tak szybko, ?e inni ludzie mog? mie? problemy ze zrozumieniem ciebie.
• Pod wp?ywem chwili podejmujesz dziwne decyzje, które czasem mog? mie? nawet tragiczne konsekwencje.
• Lekkomy?lnie wydajesz pieni?dze.
• Jeste? nadmiernie poufa?y(a) lub bezmy?lnie krytyczny(a) w kontaktach z lud?mi.
• Masz mniej hamulców.

Je?li do?wiadczasz epizodu maniakalnego po raz pierwszy, mo?esz nie zdawa? sobie sprawy z tego, ?e dzieje si? co? niedobrego. Ale najpewniej zauwa?y to twoja rodzina lub znajomi. Mo?e ci? nawet irytowa?, gdy kto? spróbuje ci to powiedzie?. Tracisz kontakt z codziennymi sprawami i z uczuciami innych ludzi.

Objawy psychiczne

Gdy epizod manii lub depresji staje si? bardzo powa?ny, mog? si? pojawi? nieracjonalne pomys?y wywo?ane urojeniami^1.

• W epizodzie maniakalnym - to zazwyczaj bardzo wysokie przekonania na w?asny temat - ?e masz do wykonania wa?n? misj?, lub ?e posiadasz specjalne zdolno?ci i moce.
• W epizodzie depresyjnym - mo?esz czu?, ?e tylko ty sam jeste? czemu? winny, gorszy ni? wszyscy dooko?a, a nawet ?e tak naprawd? nie istniejesz.

Poza tymi nietypowymi przekonaniami, mo?esz tak?e do?wiadczy? halucynacji - s?yszysz, czujesz, odczuwasz zapachy lub widzisz co?, ale nie ma nikogo i niczego, kto móg?by to potwierdzi?.

Pomi?dzy epizodami

Niektóre osoby z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym czuj?, ?e pomi?dzy epizodami zmiany nastrojów nast?puje ca?kowity powrót do zdrowia. Ale nie dotyczy to wszystkich. Mo?esz nadal czu? si? przygn?biony(a) i mie? problemy z my?leniem, nawet je?li i tobie i innym wydaje si?, ?e jest ju? lepiej.

Do?wiadczenie epizodu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego mo?e oznacza?, ?e nie b?dziesz móg?/mog?a przez jaki? czas prowadzi? samochodu - musisz poinformowa? DVLA, je?li cierpisz na zaburzenie afektywne dwubiegunowe. Na stronie internetowej DVLA znajdziesz informacje na ten temat.

Jak uzyska? pomoc w leczeniu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego

Do kogo si? zwróci??

Jako pierwszy pomocy udzieli ci GP (lekarz pierwszego kontaktu), zw?aszcza, je?li do?wiadczasz epizodu depresyjnego. Je?li zostanie postawiona diagnoza zaburzenia afektywnego dwubiegunowego, zostaniesz skierowany(a) do psychiatry. Wytyczne NICE sugeruj?, ?e leki stabilizuj?ce nastrój musz? by? przepisane w pierwszym rz?dzie przez specjalist?⁷, nawet je?eli twój GP pó?niej przejmie opiek? nad tob?.

Kiedy spotkasz si? z psychiatr?, poznasz tak?e innych cz?onków ?rodowiskowego zespo?u zdrowia psychicznego (CMHT). B?d? oni mogli udzieli? ci wsparcia emocjonalnego, informacji, dokona? interwencji psychologicznej, a tak?e pomóc w rozwi?zywaniu praktycznych problemów.

Gdy leki, które bierzesz, zaczynaj? dzia?a? w trwa?y i efektywny sposób, twój GP mo?e przej?? wi?ksz? cz??? opieki nad tob?. Nadal jednak pozostaniesz w kontakcie z psychiatr? i zespo?em CMHT.

Leki stosowane w leczeniu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego

Istniej? sposoby na kontrolowanie zmian nastroju, które uniemo?liwiaj? przej?cie w pe?noobjawowe epizody manii lub depresji. Poni?ej opisano niektóre z nich, ale cz?sto konieczne jest równie? przyjmowanie leków:

• utrzymuj nastrój na zrównowa?onym poziomie (zapobieganie)
• szukaj pomocy lekarskiej w epizodach manii lub depresji.

Leki stabilizuj?ce nastrój

Jest wiele leków stabilizuj?cych nastrój. Niektóre z nich s? równie? u?ywane w leczeniu epilepsji lub schizofrenii⁸. Twój psychiatra mo?e uzna?, ?e potrzebny jest wi?cej ni? jeden lek, by skutecznie kontrolowa? zmiany nastroju^9.

Lit

Lit jest u?ywany jako lek stabilizuj?cy nastrój od dziesi?cioleci, ale nadal nie wyja?niono do końca mechanizmu jego dzia?ania. Jest on nadal lekiem pierwszego wyboru w d?ugoterminowym leczeniu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego, u?ywanym zarówno do leczenia epizodów manii, jak i depresji.

Leczenie litem powinno by? zapocz?tkowane przez psychiatr?. Trudno?? le?y w ustaleniu odpowiedniego poziomu litu w organizmie - je?li jest zbyt niski, lek nie b?dzie dzia?a?, je?li za wysoki, mo?e by? szkodliwy. W zwi?zku z tym, wymagane b?d? regularne badania krwi przez kilka pierwszych tygodni dla zapewnienia odpowiedniej dawki^{1 10}. Kiedy dawka jest uregulowana, twój lekarz b?dzie móg? przepisa? lit oraz skierowa? ci? na regularne badania krwi przez d?u?szy okres.

Ilo?? litu w twojej krwi jest bardzo zale?na od tego, jak du?o b?d? jak ma?o wody jest w twoim organizmie. Je?li jeste? odwodniony(a), poziom litu w organizmie wzro?nie, co zwi?ksza ryzyko wyst?pienia efektów ubocznych czy nawet reakcj? toksyczn?¹. Tak wi?c, istotne jest, aby:

• pi? du?o wody - wi?cej, gdy jest ciep?o lub gdy prowadzisz aktywny tryb ?ycia
• uwa?a? z herbat? i kaw? - zwi?kszaj? one ilo?? wody wydalanej z moczem.

Prawid?owe dzia?anie litu mo?e zaj?? trzy miesi?ce lub d?u?ej. Zaleca si? kontynuacj? stosowanie tabletek, nawet je?li hu?tawki nastroju nie ust?puj? w czasie ich brania.

Efekty uboczne

Mog? pojawi? si? w pierwszych tygodniach od czasu rozpocz?cia leczenia litem. Mog? by? irytuj?ce i nieprzyjemne, lecz cz?sto ust?puj? lub z czasem ulegaj? os?abieniu.

Nale?? do nich:

• uczucie pragnienia.
• oddawanie wi?kszej ilo?ci moczu (i cz??ciej) ni? zwykle.
• przybieranie na wadze.

Rzadsze efekty uboczne to:

• nieostre widzenie.
• lekkie os?abienie mi??ni.
• sporadyczna biegunka.
• delikatne dr?enie r?k.
• uczucie, ?e jest si? lekko chorym.

Mo?na je zazwyczaj zmniejszy? poprzez obni?enie dawki litu.

Nast?puj?ce oznaki wskazuj?, ?e poziom litu jest u ciebie za wysoki. Skontaktuj si? z natychmiast z lekarzem, je?li zauwa?ysz, ?e:

• czujesz du?e pragnienie.
• masz biegunk? lub wymiotujesz.
• wyra?ne dr?enie r?k i nóg.
• dr?enie mi??ni.
• jeste? zagubiony lub zdezorientowany.

Badania krwi i moczu

Na pocz?tku b?dziesz musia?(a) robi? badania krwi co kilka tygodni w celu sprawdzenia, czy poziom litu we krwi jest prawid?owy. B?dziesz potrzebowa? tych badań, tak d?ugo, jak przyjmujesz lit, lecz rzadziej po kilku pierwszych miesi?cach.

D?ugotrwa?e przyjmowanie litu mo?e wp?yn?? na prac? nerek, czy tarczycy. Konieczne b?d? badania krwi i moczu co kilka miesi?cy, aby upewni? si?, ?e organy te funkcjonuj? prawid?owo. Je?li wyst?pi problem, mo?e by? konieczne odstawienie litu i omówienie z lekarzem alternatyw.

Dbanie o siebie⁵

• Stosuj odpowiednio zrównowa?on? diet?.
• Regularnie pij nies?odzone napoje. Pomaga to utrzyma? równowag? soli i p?ynów w organizmie. Unikaj coli i napojów gazowanych z du?? ilo?ci? cukru.
• Jedz regularnie - pomo?e to równie? w utrzymaniu równowagi p?ynów.
• Uwa?aj na kofein? - w herbacie, kawie, czy coli. Wywo?uj? one cz?stsze oddawanie moczu, co mo?e zak?óci? u ciebie poziom litu.

Inne stabilizatory nastroju

Istniej? inne leki, poza litem, które mog? pomóc. Ich stosowanie zale?e? b?dzie od tego, czy maj? leczy? maniakalne, czy depresyjne zmiany nastroju, lub czy maj? im zapobiec a tak?e, czy dana osoba przyjmuje antydepresanty.

• Leki przeciwpadaczkowe / przeciwdrgawkowe:
  • Walproinian sodu, lek przeciwdrgawkowy, mo?e dzia?a? tak samo dobrze jak lit, jednak nie ma jeszcze na to wystarczaj?cych dowodów. Przyjmowany w czasie ci??y mo?e zaszkodzi? nienarodzonemu dziecku, dlatego nie powinien by? przepisany nikomu, kto mo?e zaj?? w ci???.
  • Karbamazepina i lamotrygina s? równie? bardzo skuteczne u niektórych osób.
• Leki przeciwpsychotyczne: Haloperidol, olanzapina, kwetiapina oraz risperidon.

Kiedy rozpocz?? stosowanie stabilizatora nastroju

Po jednym epizodzie trudno przewidzie?, jakie jest prawdopodobieństwo wyst?pienia kolejnego. Niektórzy nie chc? na tym etapie rozpoczyna? stosowania stabilizatora nastroju, ale epizody manii mog? by? powa?ne i bardzo uci??liwe.

Je?li wyst?pi drugi epizod, istnieje du?a szansa na kolejne. Dlatego na tym etapie stabilizator nastroju by?by zdecydowanie bardziej zalecany.

Jak d?ugo nale?y przyjmowa? stabilizatory nastroju?

Przynajmniej:

• Przez dwa lata po epizodzie choroby afektywnej dwubiegunowej.
• Przez pi?? lat, je?li wyst?powa?y:
  • cz?ste wcze?niejsze nawroty
  • epizody psychotyczne
  • nadu?ywanie alkoholu lub innych u?ywek
  • ci?g?y stres w domu lub w pracy.

Je?li zdecydujesz si? przerwa? przyjmowanie leku, powiniene?/powinna? omówi? to z lekarzem. Zwykle najlepiej jest kontynuowa? wizyty u psychiatry przez 2 lata po odstawieniu leków na chorob? afektywn? dwubiegunow?, aby móg? monitorowa?, czy nie wyst?puj? oznaki jej nawrotu.

Je?li nadal masz dokuczliwe epizody zmian nastroju, mo?e by? konieczne kontynuowanie terapii lekowej.

Jaki jest najlepszy lek dla mnie?

Powinno si? przedyskutowa? to z lekarzem, jednak jest kilka ogólnych zasad.

• Lit jest zazwyczaj pierwszym wyborem, walproinian sodu drugim, chocia? mo?na go tak?e przepisywa? z litem. Je?li lit i walproinian sodu nie by?y skuteczne, mo?na zastosowa? olanzapin?.
• Mo?na równie? stosowa? kwetiapin?, zw?aszcza gdy pacjent cierpi na depresj? mi?dzy epizodami maniakalnymi⁸.
• Lamotrygin? mo?na zaleci? w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej typu II lub depresji dwubiegunowej, jednak nie w przypadku manii.
• Czasami konieczna jest kombinacja tych leków.

Wiele zale?y od tego, jak dobrze przyswajasz poszczególne leki. To, co dzia?a dobrze dla jednej osoby, mo?e nie by? skuteczne dla drugiej.

Co mo?e si? sta? bez za?ywania leków?

Lit zmniejsza ryzyko nawrotu o 30–40%⁸, ale im wi?cej masz przebytych epizodów maniakalnych, tym wi?ksze jest prawdopodobieństwo wyst?pienia kolejnych.

Wraz z wiekiem ryzyko wyst?pienia kolejnych epizodów pozostaje takie samo. Nawet je?li przez d?u?szy czas czu?e?(a?) si? dobrze, nadal istnieje ryzyko wyst?pienia kolejnego epizodu.

Ci??a i leczenie choroby dwubiegunowej

Wszelkie plany zwi?zane z ci??? powinny by? omówione z psychiatr?. Wspólnie mo?ecie ustali?, jak radzi? sobie ze zmianami nastroju w czasie ci??y i przez pierwszych kilka miesi?cy po porodzie. Nie nale?y przepisywa? litu i walproinianu sodu kobietom w ci??y lub planuj?cym zaj?cie w ci???.

Je?li zajdziesz w ci??? podczas przyjmowania litu, najlepiej omówi? ze swoim psychiatr?, czy konieczne jest przerwanie leczenia. Chocia? lit jest bezpieczniejszy w czasie ci??y ni? inne stabilizatory nastroju, istnieje znaczne ryzyko wyst?pienia chorób serca u dziecka. Nale?y porówna? to ryzyko z ryzykiem wyst?pienia depresji lub manii.

Ryzyko to jest najwi?ksze w pierwszych trzech miesi?cach ci??y. Lit jest bezpieczny po 26. tygodniu ci??y, chocia? nie powinna? karmi? dziecka piersi?, je?li za?ywasz lit, poniewa? mo?e by? on toksyczny dla dziecka¹².

Warto omówi? mo?liwo?? rozpocz?cia niektórych terapii psychologicznych wymienionych powy?ej.

Podczas ci??y wszyscy zaanga?owani – po?o?nik, po?o?ne, piel?gniarki ?rodowiskowe, lekarz rodzinny, psychiatra i ?rodowiskowa piel?gniarka psychiatryczna – musz? by? w sta?ym kontakcie.

Psychologiczne metody leczenia choroby dwubiegunowej

Podczas epizodu depresyjnego lub pomi?dzy epizodami manii i depresji pomocne mo?e by? leczenie psychologiczne^{1 5 11}. Mo?e ono obejmowa?:

• psycho-edukacj? - zdobywanie informacji na temat choroby afektywnej dwubiegunowej
• obserwowanie nastroju - uczysz si? rozpoznawa?, kiedy twój nastrój zaczyna si? zmienia?.
• pomoc z rozwojem ogólnych umiej?tno?ci radzenia sobie
• terapi? poznawczo-behawioraln? (CBT) w epizodach depresyjnych, a tak?e pomi?dzy nimi (leczenie g?ównie obejmuje oko?o 16 do 20 jednogodzinnych sesji przez okres 3 do 4 miesi?cy)
• terapi? interpersonaln? (IPT)
• terapi? par
• spotkania rodzinne.

Leczenie epizodu maniakalnego lub depresyjnego

Epizody depresyjne

• Je?li cierpisz na depresj? co najmniej umiarkowanie ci??k?, lekarz mo?e zaleci?:
• Je?li przyjmujesz ju? lit lub walproinian sodu, pomocne mo?e by? do??czenie kwetiapiny.
• Je?li niedawno przeszed?e?/przesz?a? epizod maniakalny lub cierpisz na zaburzenie o szybkiej zmianie nastroju, lek przeciwdepresyjny mo?e wprawi? ci? w faz? maniakaln?. Bezpieczniejsze mo?e by? zwi?kszenie dawki stabilizatora nastroju bez stosowania leku przeciwdepresyjnego.
• Poprawa nastroju po zastosowaniu leków przeciwdepresyjnych mo?e zaj?? od dwóch do sze?ciu tygodni, ale cz?sto najpierw wp?ywaj? korzystnie na sen i apetyt. Nale?y kontynuowa? stosowanie leków przeciwdepresyjnych przez cztery tygodnie po zmniejszeniu objawów depresji. Wtedy nale?y omówi? z lekarzem, w jaki sposób kontynuowa? leczenie lub czy spróbowa? psychoterapii. Je?li masz zamiar odstawi? leki przeciwdepresyjne, trzeba to zrobi? stopniowo, zanim ca?kowicie przestaniesz je za?ywa?.
• Je?li cierpisz na powtarzaj?ce si? epizody depresyjne, ale nigdy nie wyst?pi?a u ciebie mania podczas stosowania leków przeciwdepresyjnych, mo?esz kontynuowa? przyjmowanie zarówno leku stabilizuj?cego nastrój, jak i leku przeciwdepresyjnego, aby zapobiec dalszym epizodom.
• Je?li wyst?powa?y u ciebie epizody maniakalne, nie powiniene?/nie powinna? za?ywa? d?ugoterminowo leków przeciwdepresyjnych.

Mania i mieszane epizody depresyjne

Nale?y odstawi? ka?dy lek przeciwdepresyjny. W leczeniu epizodu maniakalnego mo?na stosowa? haloperidol, olanzapin?, kwetiapin? oraz risperidon. Je?li te leki nie zadzia?aj? dobrze, mo?na do??czy? lit.

Po rozpocz?ciu leczenia objawy zwykle ust?puj? w ci?gu kilku dni, ale pe?ny powrót do zdrowia mo?e zaj?? kilka tygodni. Je?li chcesz prowadzi? samochód podczas stosowania tego rodzaju leków, powiniene?/powinna? skonsultowa? si? z lekarzem.

Inny rodzaj pomocy

Je?li wpadniesz w k?opoty, na przyk?ad z powodu zbyt du?ych wydatków w fazie manii, twój zespó? ds. zdrowia psychicznego powinien pomóc ci w negocjacjach z bankiem lub osobami, którym jeste? winien/winna pieni?dze. Je?eli takie sytuacje si? wydarzy?y, warto pomy?le? o udzieleniu pe?nomocnictwa w swoich sprawach zaufanemu opiekunowi lub krewnemu.

Radzenie sobie z wahaniami nastroju

Samoobserwacja

Naucz si? rozpoznawa? sygna?y, ?e twój nastrój wymyka si? spod kontroli, aby wcze?nie otrzyma? pomoc. Mo?esz unikn?? pe?nego epizodu i konieczno?ci hospitalizacji. Prowadzenie dziennika nastroju mo?e pomóc zidentyfikowa? rzeczy w twoim ?yciu, które ci pomagaj? i te, które nie.

Informacje

Dowiedz si? jak najwi?cej o swojej chorobie i o dost?pnej pomocy. Na końcu tej ulotki znajdziesz informacje o ?ród?ach dodatkowych informacji. Poni?ej znajdziesz grupy wsparcia i organizacje pomocowe.

Stres

Staraj si? unika? wyj?tkowo stresuj?cych sytuacji - mog? one sprowokowa? epizod manii albo epizod depresyjny. Niemo?liwym jest ca?kowite unikni?cie stresu, wi?c pomocna mo?e by? nauka lepszego radzenia sobie z nim. Mo?esz wykonywa? trening relaksacyjny z CD albo z DVD, do??czy? do grupy relaksacyjnej lub uzyska? porad? psychologa klinicznego.

Relacje z drugimi osobami

Depresja lub mania mog? spowodowa? napi?cie w relacjach z przyjació?mi i rodzin? – po epizodzie mo?e si? okaza?, ?e musisz odbudowa? niektóre zwi?zki.

Pomocne b?dzie posiadanie co najmniej jednej osoby, na której mo?esz polega?, i której mo?esz si? zwierzy?. Kiedy czujesz si? dobrze, spróbuj wyja?ni? swoj? chorob? wa?nym dla siebie osobom. Musz? one zrozumie?, co si? z tob? dzieje oraz jak mog? ci pomóc.

Aktywno??

Staraj si? zachowa? równowag? mi?dzy ?yciem i prac?, rozrywk? oraz relacjami z rodzin? i przyjació?mi. Je?li b?dziesz zbyt zaj?ty(a), mo?e to wywo?a? epizod maniakalny.

Upewnij si?, ?e masz wystarczaj?co du?o czasu na rozrywk? i odpoczynek. Je?li nie masz pracy, pomy?l o zapisaniu si? na kurs lub wolontariat, który nie ma zwi?zku z chorob? psychiczn?.

Aktywno?? fizyczna

Stosunkowo intensywne ?wiczenia trwaj?ce oko?o 20 minut trzy razy w tygodniu mog? poprawi? nastrój.

Rozrywka

Upewnij si?, ?e regularnie robisz rzeczy, które sprawiaj? ci przyjemno?? i które nadaj? sens twojemu ?yciu.

Kontynuuj przyjmowanie lekarstw

Mo?esz postanowi? przerwanie przyjmowania leków, zanim lekarz uzna to za bezpieczne, co mo?e prowadzi? do kolejnej zmiany nastroju. Kiedy poczujesz si? dobrze, przedyskutuj to ze swoim lekarzem i rodzin?.

Wyra? opini? na temat swojego leczenia na chorob? afektywn? dwubiegunow?

Je?li przyj?to ci? do szpitala z powodu choroby afektywnej dwubiegunowej, mo?esz wraz z lekarzem i rodzin? napisa?:

• ?o?wiadczenie z wyprzedzeniem” okre?laj?ce preferowany sposób leczenia w przypadku nawrotu choroby (mo?e zawiera? wszelkie informacje, które uwa?asz za wa?ne dla twojego zdrowia lub opieki)
• ?decyzj? z wyprzedzeniem”, je?li nie chcesz otrzymywa? okre?lonych zabiegów.

Czego mog? oczekiwa? od mojego lekarza rodzinnego? (Tylko Anglia i Walia)

Je?li za?ywasz lit lub jakikolwiek inny lek na chorob? afektywn? dwubiegunow?, nale?y oczekiwa?, ?e lekarz rodzinny podda ci? corocznej kontroli stanu zdrowia fizycznego.¹ Podczas niej zbadane zostan?:

• Ci?nienie krwi.
• Waga i wska?nik masy cia?a (BMI).
• Palenie i spo?ywanie alkoholu.
• Poziom cukru we krwi.
• Poziom lipidów – dla wszystkich pacjentów po 40. roku ?ycia.
• Je?li za?ywasz lit, b?dziesz potrzebowa?:
  • kontroli poziomu litu co 3-6 miesi?cy.
  • Badania krwi na czynno?? tarczycy i nerek co 6 miesi?cy. W przypadku jakichkolwiek problemów konieczne mo?e by? cz?stsze wykonywanie badań krwi.

Informacje dla rodziny i przyjació?

Mania lub depresja mog? by? niepokoj?ce i wyczerpuj?ce dla rodziny i przyjació?.

Radzenie sobie z epizodami zaburzeń nastroju

Depresja

Rozmawianie z osob?, która do?wiadcza silnej depresji, nie jest rzecz? ?atw?. Takie osoby widz? wszystko w negatywnym ?wietle i mog? nie by? w stanie powiedzie?, czego od ciebie oczekuj?. Mog? by? zamkni?te w sobie i dra?liwe, ale jednocze?nie potrzebuj? twojej pomocy i wsparcia. Mog? si? martwi?, ale nie chc? lub nie mog? przyj?? porady. Staraj si? okaza? tak du?o cierpliwo?ci i wyrozumia?o?ci, jak to tylko mo?liwe.

Mania

Na pocz?tku epizodu maniakalnego, osoba b?dzie sprawia? wra?enie szcz??liwej, energicznej i otwartej – jest ?dusz? towarzystwa” ka?dej imprezy lub gor?cej dyskusji. Jednak podekscytowanie takimi sytuacjami b?dzie jeszcze bardziej podnosi? jej nastrój. Staraj si? wi?c trzyma? j? z daleka od takich sytuacji. Mo?esz spróbowa? namówi? j? do skorzystania z pomocy - a mo?e uzyska? dla niej informacje na temat choroby i samopomocy.

Praktyczna pomoc jest niezwykle wa?na i bardzo ceniona. Zadbaj o to, ?eby bliska lub znajoma tobie osoba potrafi?a o siebie odpowiednio zadba? i nie zapomina?a o praktycznych, codziennych sprawach, jak p?acenie rachunków.

Pomaganie bliskim w zachowaniu dobrego samopoczucia

Pomi?dzy epizodami, dowiedz si? wi?cej o chorobie afektywnej dwubiegunowej. Pomocne mo?e by? pój?cie z przyjacielem lub ukochan? osob? na wizyt? u lekarza rodzinnego lub psychiatry.

Lokalna pomoc psychiatryczna powinna by? w stanie zapewni? twojej rodzinie wsparcie, spotkania rodzinne i informacje na temat choroby afektywnej dwubiegunowej.

Dbanie o siebie

Daj sobie przestrzeń i czas na na?adowanie baterii. Upewnij si?, ?e masz troch? czasu dla siebie lub dla zaufanych przyjació?, którzy zapewni? ci potrzebne wsparcie. Je?li Twój krewny lub przyjaciel musi uda? si? do szpitala, zabierz kogo? na wizyt?. Mo?esz lepiej wspiera? przyjaciela lub krewnego, kiedy nie jeste? zbyt zm?czony.

Radzenie sobie z sytuacj? awaryjn?

• Osoba do?wiadczaj?ca ci??kiej postaci manii mo?e sta? si? wrogo nastawiona, podejrzliwa i wybuchowa s?ownie lub fizycznie.
• W przypadku ci??kiej depresji mo?e ona zacz?? my?le? o samobójstwie.

Je?li stwierdzisz, ?e kto?:

• powa?nie si? zaniedbuje, nie je i nie pije
• zachowuje si? w sposób, który nara?a ich albo inne osoby na ryzyko
• mówi o wyrz?dzeniu sobie krzywdy lub zabiciu si?

Natychmiast zwró? si? o pomoc lekarsk?. Dost?pny mo?e by? numer alarmowy, pod który mo?na zadzwoni? do o?rodka zdrowia psychicznego lub zespo?u ratunkowego. Na oddzia?ach ratunkowych psychiatra jest dost?pny ca?odobowo.

Zachowaj nazwisko zaufanego specjalisty (i jego numer telefonu), do którego mo?esz zadzwoni? w sytuacji awaryjnej. Czasami krótki pobyt w szpitalu mo?e okaza? si? niezb?dny.

Opieka nad dzie?mi, kiedy cierpisz na chorob? afektywn? dwubiegunow?

Je?li popadniesz w mani? lub depresj?, mo?esz przez jaki? czas nie móc zapewni? swoim dzieciom w?a?ciwej opieki. Twój partner lub inny cz?onek rodziny b?dzie musia? si? nimi zaj?? podczas twojej choroby. Pomocne mo?e by? zaplanowanie tego czasu z wyprzedzeniem, gdy czujesz si? dobrze.

Twoje dziecko mo?e czu? si? niespokojne i zdezorientowane, kiedy ty nie czujesz si? dobrze. Nie mog?c wyrazi? swojego niepokoju s?owami, ma?e dzieci mog? sta? si? trudne lub lgn?? do ciebie. Starsze dzieci b?d? okazywa? to w inny sposób.

Doro?li mog? pomóc dzieciom w ich otoczeniu, je?li b?d? dla nich wra?liwi, wyrozumiali i b?d? w stanie reagowa? na ich problemy i pytania w sposób spokojny, konsekwentny i wspieraj?cy. Osoba doros?a mo?e pomóc im zrozumie?, dlaczego ich rodzic zachowuje si? inaczej. Na pytania nale?y odpowiada? spokojnie, zgodnie z faktami oraz w zrozumia?ym dla dzieci j?zyku. Poczuj? si? one lepiej, je?li b?d? mog?y zachowa? swoj? codzienn? rutyn?.

Wyja?nianie dzieciom choroby afektywnej dwubiegunowej

Starsze dzieci czasami martwi? si?, ?e spowodowa?y chorob? rodziców. Nale?y je zapewni?, ?e nie s? winne oraz da? im czas i wsparcie. Kiedy starsze dziecko opiekuje si? chorym rodzicem, b?dzie potrzebowa? szczególnego zrozumienia i praktycznego wsparcia.

Grupy wsparcia i organizacje pomocowe

Bipolar UK
dostarcza wsparcie, porad? i informacje dla osób dotkni?tych zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym, ich przyjació? i opiekunów.
Infolinia wzajemnego wsparcia: 07591375544 (automatyczna sekretarka i telefon zwrotny)

Bipolar Fellowship Scotland
dostarcza informacje, wsparcie i porad? dla osób dotkni?tych zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym oraz wszystkich, którzy si? nimi opiekuj?. Promuj? samopomoc na terenie ca?ej Szkocji oraz informuj? i edukuj? na temat choroby i organizacji.
Telefon: 0141 560 2050

Side by Side - MIND spo?eczno?? online
to wspieraj?ca spo?eczno?? internetowa, w której mo?esz poczu? si? jak w domu, porozmawia? o swoim zdrowiu psychicznym i nawi?za? kontakt z innymi, którzy rozumiej?, przez co przechodzisz.

MIND infolinia
MIND oferuje kilka .

Samaritans
zapewniaj? poufne wsparcie, wolne od os?dów, przez 24 godziny na dob? przez telefon i e-mail ka?demu, kto jest przygn?biony, zmartwiony lub ma my?li samobójcze.
Telefon: 116 123
E-mail: jo@samaritans.org

Dodatkowa lektura

• Fast A. J., Preston J. D. Loving someone with bipolar disorder: understanding and helping your partner. New Harbinger Publications; 2012.
• Geddes, J. (2003) Bipolar disorder. Evidence Based Mental Health, 6 (4): 101-2.
• Goodwin, G.M. (2009) Evidence-based guidelines for treating Bipolar disorder: revised third edition - recommendations from The British Association for Psychopharmacology. Journal of Psychopharmacology, 30(6); 495-553.
• Kay Redfield Jamison. An unquiet mind. Alfred A. Knopf; 1995.

NICE information for the public

• Morriss, R. (2004). The early warning symptom intervention for patients with bipolar affective disorder. Advances in Psychiatric Treatment, 10: 18 - 26.
• Persaud R., 网曝黑料. The Mind: A User's Guide. Bantam; 2007.

Autorzy

Stworzone przez RCPsych Public Engagement Editorial Board

Redaktor serii: Dr Phil Timms

Menad?er serii: Thomas Kennedy

? Sierpień 2020 网曝黑料

Niniejsza ulotka nie mo?e by? powielana w ca?o?ci ani w cz??ci bez zgody 网曝黑料.