网曝黑料

Below is a Polish translation of our information resource on catatonia. You can also view our other Polish translations.

Te informacje przeznaczone s? dla ka?dego, kto do?wiadcza katatonii lub do?wiadczy? jej w przesz?o?ci. B?d? równie? pomocne dla ka?dego, kto zna lub opiekuje si? osob? cierpi?c? na katatoni?.

Czym jest katatonia?

Katatonia to stan, w którym osoba zachowuje przytomno??, ale wydaje si? nie reagowa? na dzia?ania innych osób i otoczenie. Katatonia mo?e wp?ywa? na ruchy, mow? i zachowanie osoby na wiele ró?nych sposobów. Istnieje wiele przyczyn katatonii. Dok?adny powód, dla którego u kogo? rozwija si? katatonia, nie jest jednak jasny i niezb?dne s? w tym zakresie dalsze badania.

Jakie s? objawy katatonii?

Katatonia mo?e pojawi? si? nagle lub rozwija? si? powoli. W przesz?o?ci uwa?ano, ?e osoby cierpi?ce na katatoni? siedz? ca?ymi dniami w dziwnych pozycjach. Obecnie wiemy, ?e osoby cierpi?ce na katatoni? mog? równie? do?wiadcza? szeregu innych objawów.

Je?li u osoby wyst?puj? trzy lub wi?cej z poni?szych objawów, mo?e to oznacza? katatoni?:

• Siedzi nieruchomo i wpatruje si? w pustk?.
• Utrzymuje nietypowe pozycje cia?a, które zwykle by?yby niewygodne.
• Utrzymuje r?ce lub nogi w pozycji, w której kto? inny je u?o?y.
• Powtarza przez d?ugi czas te same ruchy.
• Odtwarza ruchy innej osoby (zachowanie zwane "echopraksj?").
• Powtarza frazy lub s?owa, które s?yszy (zachowanie zwane "echolali?").
• Robi dziwne grymasy.
• Nie mówi, nie je i nie pije.
• Bez namys?u wykonuje to, co si? jej powie lub naka?e.
• Nie wykonuje danej czynno?ci, lub opiera si? wykonaniu danej czynno?ci (zachowanie zwane "negatywizmem").
• Nagle czuje pobudzenie lub zaniepokojenie. Takie zachowanie okre?la si? mianem "katatonii pobudzonej".

Objawy te mog? pojawia? si? i znika? oraz mog? stawa? si? mniej lub bardziej intensywne. Objawy katatonii mog? ró?ni? si? u poszczególnych osób. Podczas gdy niektóre osoby mog? wykonywa? nieznaczne ruchy, inne mog? wydawa? si? bardzo pobudzone.

Nale?y zg?osi? si? po pomoc w przypadku stwierdzenia u siebie lub innej osoby trzech lub wi?cej z tych objawów. Pomoc mo?na uzyska? od lekarza rodzinnego (GP), zespo?u ds. zdrowia psychicznego lub dzwoni?c pod numer NHS 111.

Co powoduje katatoni??

Katatonia mo?e wyst?powa? przy wielu schorzeniach. Oto niektóre z nich:

Choroby psychiatryczne, takie jak:

• schizofrenia
• zaburzenia nastroju (w tym choroba dwubiegunowa i depresja)
• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD)
• zespó? stresu pourazowego (PTSD) lub retrospekcje traumatycznych do?wiadczeń z przesz?o?ci
• psychoza
• zaburzenia dysocjacyjne

Choroby fizyczne, takie jak:

• infekcje
• uraz mózgu
• nadu?ywanie narkotyków i alkoholu
• zaburzenia metaboliczne, np. cukrzyca - s? to schorzenia, w których organizm zu?ywa zbyt du?o lub zbyt ma?o niezb?dnych substancji chemicznych, które odpowiedzialne s? za zdrowie.
• zaburzenia autoimmunologiczne - s? to schorzenia, w których uk?ad odporno?ciowy organizmu, walcz?cy z chorobami w normalnych warunkach, przez pomy?k? atakuje zdrowe komórki.

W przypadku wyst?pienia katatonii, zespó? medyczny zawsze powinien zbada?, czy u danej osoby istnieje przyczyna o charakterze fizycznym.

Chocia? choroby te mog? powodowa? katatoni?, sposoby, w jakie do tego dochodzi, nie s? do końca jasne.

Nie ka?dy, kto cierpi na wymienione choroby psychiatryczne i fizyczne, zachoruje na katatoni?. Nie wiadomo do końca, dlaczego tak si? dzieje.

Badania sugeruj?, ?e mog? by? za to odpowiedzialne substancje chemiczne w mózgu, takie jak GABA, glutaminian i dopamina. Te substancje chemiczne wp?ywaj? na funkcjonowanie mózgu i uwa?a si?, ?e ich nadmiar lub niedobór mo?e przyczynia? si? do rozwoju katatonii.

Katatonia mo?e równie? dotyczy? osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD). Wi?cej informacji na ten temat mo?na znale?? na

Jak cz?sto wyst?puje katatonia?

Katatonia dotyka oko?o 1 na 10 osób hospitalizowanych w o?rodkach zdrowia psychicznego. Istniej? jednak dowody na to, ?e mo?e ona pozostawa? niezdiagnozowana.

Oprócz wyst?powania schorzeń powi?zanych z katatoni?, nie wiemy, jakie czynniki ryzyka zwi?kszaj? prawdopodobieństwo jej wyst?pienia u pewnych osób.

U doros?ych katatonia mo?e wyst?powa? nieco cz??ciej u kobiet ni? u m??czyzn.

U dzieci i m?odzie?y katatonia wyst?puje rzadziej. U wi?kszo?ci dzieci katatonia pojawia si? w okresie dojrzewania. U dzieci i m?odzie?y katatonia wydaje si? dotyka? ch?opców dwukrotnie cz??ciej ni? dziewcz?ta.

Jakie badania w celu stwierdzenia katatonii s? dost?pne?

Istniej? ró?ne testy, które lekarz mo?e wykona?, aby stwierdzi? si?, czy kto? cierpi na katatoni? i co j? powoduje. Ustalenie przyczyny katatonii mo?e pomóc lekarzowi w leczeniu samej katatonii.

Je?li podejrzewa si?, ?e u pacjenta mo?e wyst?powa? katatonia, lekarz rozwa?y nast?puj?ce kwestie:

• Histori? - Lekarz porozmawia z pacjentem lub osob?, która si? nim opiekuje, pod k?tem poznania jego historii. Dopyta równie? o samopoczucie pacjenta w ostatnim czasie. Pacjent lub opiekun pacjenta powinien poinformowa? lekarza o przyjmowanych lekach, przebytych urazach g?owy i innych problemach zdrowotnych^.1
• Obserwacja - Lekarz mo?e obserwowa? zachowanie pacjenta podczas wizyty lub pobytu na oddziale szpitalnym.
• Badanie - Lekarz mo?e zdecydowa? si? na zbadanie pacjenta, aby upewni? si?, ?e jego organizm funkcjonuje prawid?owo. Powinno to by? pe?ne badanie fizykalne serca, p?uc, brzucha i uk?adu nerwowego.^1,4
• Badania krwi - Lekarz mo?e wykona? badania krwi. Pomog? one sprawdzi?, czy nie wyst?puj? infekcje lub problemy z funkcjonowaniem organizmu.^1,4
• Skan mózgu - Po przeprowadzeniu badania i wykonaniu testów krwi lekarz mo?e wykona? skan mózgu, je?li b?dzie potrzebowa? wi?cej informacji. Skan pozwoli lekarzowi uzyska? bardziej szczegó?owy obraz mózgu^1,4
• Elektroencefalogram (EEG) - To badanie monitoruje elektryczn? aktywno?? mózgu.^1,4 Mo?na je wykorzysta? w celu sprawdzenia, czy u pacjenta wyst?puje schorzenie neurologiczne. EEG wykonuje si? mocuj?c na g?owie pacjenta ma?e czujniki pod??czone do maszyny odbieraj?cej sygna?y elektryczne wytwarzane przez mózg. Wi?cej informacji na temat EEG mo?na znale?? .

Jak leczy? katatoni??

Katatoni? mo?na leczy?, a osoby cierpi?ce na t? chorob? mog? wyzdrowie?. Katatonia zdiagnozowana we wczesnym stadium mo?e by? w niektórych przypadkach leczona w domu, jednak osoby cierpi?ce na katatoni? cz?sto wymagaj? intensywniejszego leczenia lub wsparcia. Mo?e to oznacza? konieczno?? hospitalizacji.

Leczenie choroby wspó?istniej?cej

Czasami leczenie choroby wspó?istniej?cej wystarczy, by wyleczy? równie? katatoni?. Przyk?adowo, je?li pacjent cierpi na chorob? dwubiegunow?, leczenie jej mo?e jednocze?nie pomóc uleczy? katatoni?. Jednak wi?kszo?? osób b?dzie równie? potrzebowa? leczenia zorientowanego na katatoni?.

Lorazepam

Katatoni? cz?sto leczy si? lekiem o nazwie lorazepam. Lorazepam jest benzodiazepin?, która jest rodzajem leku uspokajaj?cego. Oznacza to, ?e pomaga on uspokoi? cia?o i mózg oraz rozlu?ni? mi??nie. Stosuje si? go równie? w leczeniu napadów padaczkowych, a krótkoterminowo mo?na go wykorzystywa? w leczeniu stanów l?kowych, bezsenno?ci i ataków paniki.

Czasami lekarze mog? podejrzewa?, ?e kto? cierpi na katatoni?, ale nie s? pewni swojej diagnozy. W takich przypadkach przed rozpocz?ciem pe?nowymiarowego leczenia lekarz mo?e poda? pacjentowi pojedyncz? dawk? lorazepamu. Nazwa takiej praktyki to "próba prowokacyjna z lorazepamem".

Je?li symptomy ulegn? z?agodzeniu po jednej dawce, mo?e to pomóc lekarzowi potwierdzi? diagnoz? katatonii.

W przypadku katatonii lorazepam mo?na podawa? na dwa sposoby:

• Je?li pacjent jest w stanie po?yka?, mo?e przyjmowa? lorazepam w postaci tabletek.
• Je?li pacjent nie mo?e po?kn?? leku, mo?na go poda? w postaci iniekcji domi??niowej lub do?ylnej.

Organizm rozk?ada lorazepam w ci?gu kilku godzin. Z tego powodu po potwierdzeniu i zdiagnozowaniu katatonii wi?kszo?? osób b?dzie musia?a regularnie przyjmowa? lorazepam cz??ciej ni? raz dziennie. Do skutecznego leczenia katatonii mog? by? potrzebne wysokie dawki.

Terapia elektrowstrz?sowa (EW)

Je?li objawy katatonii s? bardziej nasilone lub nie ust?puj? po zastosowaniu lorazepamu, warto rozwa?y? inn? opcj? leczenia.

Gdy pacjent nie mo?e si? porusza?, je?? ani pi?, jego samopoczucie psychiczne mo?e ulec znacznemu pogorszeniu. W takim przypadku lekarz mo?e zaproponowa? terapi? elektrowstrz?sow?. Jest to zabieg, podczas którego mózg pacjenta stymulowany jest krótkimi impulsami elektrycznymi, podczas gdy pacjent znajduje si? w znieczuleniu ogólnym i ?pi. W celu z?agodzenia objawów pacjentowi mo?e zosta? przepisany kilkutygodniowy cykl terapii elektrowstrz?sowej.

Terapia EW jest bardzo skuteczna w leczeniu katatonii. Wi?cej informacji na temat ECT mo?na znale?? w zasobach ECT College’u.

Monitorowanie od?ywiania

Podczas leczenia katatonii od?ywianie pacjenta mo?e wymaga? monitorowania, by utrzyma? go w dobrym stanie zdrowia. W tym celu lekarze i piel?gniarki mog? kontrolowa? wyniki badań krwi, moczu i ogólny stan zdrowia.

Co dzieje si? w przypadku, gdy katatonia jest nieleczona?

Je?li pacjent cierpi?cy na katatoni? nie zostanie poddany leczeniu, jego samopoczucie ulegnie znacznemu pogorszeniu. Nieleczona katatonia mo?e mie? nast?puj?ce skutki:

• Odwodnienie
• Niedo?ywienie
• odle?yny
• infekcje
• skrzepy krwi

Nieleczona katatonia mo?e prowadzi? do ?mierci pacjenta.

Czy mo?na wyj?? z katatonii?

U oko?o 8 na 10 osób cierpi?cych na katatoni? objawy ust?puj? po podaniu jednej dawki lorazepamu.

Nie ma regu?y pozwalaj?cej okre?li?, jak d?ugo nale?y kontynuowa? przyjmowanie lorazepamu, poniewa? reakcja na lek jest kwesti? indywidualn?. Czasami dana osoba potrzebuje tylko jednej dawki lorazepamu, jednak wi?kszo?? osób b?dzie potrzebowa? kolejnych dawek, aby w pe?ni wyleczy? katatoni?.

U wi?kszo?ci pacjentów po rozpocz?ciu leczenia katatonia ust?puje w ci?gu kilku godzin lub dni, ale innym mo?e to zaj?? kilka tygodni.

Katatonia spowodowana zaburzeniami nastroju jest uwa?ana za bardziej podatn? na leczenie ni? katatonia spowodowana psychoz?, jednak leczenie katatonii spowodowanej przez oba te schorzenia przynosi dobre wyniki.

Lorazepam cz?sto mo?na odstawi? po wyleczeniu choroby wspó?istniej?cej, która by?a przyczyn? katatonii. W niektórych przypadkach objawy katatonii mog? powróci? po odstawieniu lorazepamu. W takich przypadkach konieczne mo?e by? d?u?sze leczenie.

Lorazepam nie jest zalecany do d?ugotrwa?ego stosowania i nale?y go odstawi? mo?liwie jak najszybciej. Gdy nadejdzie czas na odstawienie lorazepamu, nale?y to robi? stopniowo - nigdy nagle.

Nawet je?li objawy katatonii ust?pi?y, dana osoba mo?e nadal wymaga? innej kuracji, aby wyleczy? przyczyn? katatonii. Je?li pacjent cierpi na inn? chorob? fizyczn? lub psychiczn?, mo?e nadal wymaga? leczenia.

Jak pomóc osobie cierpi?cej na katatoni??

Je?li zauwa?asz symptomy katatonii u znajomego, cz?onka rodziny lub osoby, któr? si? opiekujesz, porozmawiaj z lekarzem lub piel?gniark? albo skontaktuj si? z NHS pod numerem 111.

• Udzielanie informacji – Osoba cierpi?ca na katatoni? mo?e mie? trudno?ci z samodzielnym przekazywaniem istotnych informacji. Z tego powodu konieczne mo?e by? udzielanie odpowiedzi na pytania lekarzy i piel?gniarek za t? osob?. Pomo?e to osobie cierpi?cej na katatoni? uzyska? w?a?ciw? diagnoz? i leczenie.
• Wyja?nianie wszystkiego, co si? dzieje – Niektóre osoby cierpi?ce na katatoni? s? ?wiadome tego, ?e znajduj? si? w stanie katatonicznym, co mo?e by? dla nich dezorientuj?ce i wywo?ywa? l?k. Wyja?nienie tej sytuacji b?dzie dla osoby w katatonii form? wsparcia.
• Wyja?nienie zdarzeń – Niektóre osoby cierpi?ce na katatoni? nie pami?taj?, jak si? czu?y, gdy by?y w stanie katatonicznym. Gdy osoba, któr? znasz, nie jest ju? w stanie katatonicznym, krótkie wyja?nienie tego, co si? sta?o mo?e by? dla niej przydatne i przynie?? poczucie spokoju.
• Odwiedziny – Je?li odwiedzasz osob? cierpi?c? na katatoni?, postaraj si? zachowa? spokój. Osoby cierpi?ce na katatoni? cz?sto s?ysz? mow? ludzi wokó?, nawet je?li same nie mówi?, wi?c mówienie do nich mo?e im pomóc.
• Jedzenie – Je?li osoba cierpi?ca na katatoni? nie je, nale?y spróbowa? przynie?? jej produkty i potrawy, które lubi, i których spo?ywanie nie sprawi jej trudno?ci.

Dodatkowe ?ród?a

Je?li cierpisz na katatoni?, lekarz lub piel?gniarka odpowiedz? na wszelkie pytania i udziel? dodatkowych informacji.

Wi?cej informacji na temat katatonii mo?na znale?? w wymienionych ?ród?ach:

• – strona internetowa zawieraj?ca informacje na temat katatonii dla lekarzy, pacjentów i opiekunów.
• – informacje na temat tego, jak katatonia mo?e wp?ywa? na osoby z autyzmem. Zawiera porady dla doros?ych z autyzmem, rodziców i opiekunów oraz specjalistów.

Autorstwo

Niniejsze informacje opracowa?a redakcja rady ds. zaanga?owania publicznego (PEEB) przy Królewskim Kolegium Psychiatrów (网曝黑料). Informacje te odzwierciedlaj? najbardziej rzetelne dane dost?pne w czasie ich opracowywania.

Specjali?ci – autorzy publikacji: dr Emma Salter, dr Husam Khalil, dr Nabeel Helal

Pe?na bibliografia do niniejszego artyku?u dost?pna jest na ?yczenie.

? 网曝黑料 

This translation was produced by CLEAR Global (Feb 2025)