网曝黑料

W miar? up?ywu lat zdarza si? nam coraz cz??ciej zapomina?.

Mo?na si? zaniepokoi?, ?e to wczesne objawy ot?pienia albo choroby Alzheimera.

Powodów pogorszenia pami?ci mo?e by? wiele, ale u nielicznych osób rozwinie si? powa?niejsze schorzenie, np. demencja. Na tej stronie internetowej przedstawiamy niektóre przyczyny s?abej pami?ci, jak te? ró?nych typów ot?pienia oraz radzimy, gdzie szuka? pomocy, je?li niepokoi nas stan pami?ci w?asnej lub osoby nam bliskiej.

Jest wiele czynników wp?ywaj?cych na stan pami?ci - stres, depresja, rozpacz - a tak?e czynniki fizyczne takie jak niedobory witamin czy infekcje^1.

Poni?ej opisujemy dwa specyficzne zaburzenia pami?ci: ot?pienie i ?agodne zaburzenia funkcji poznawczych (ang. mild cognitive impairment, MCI), to pierwsze schorzenie przybiera ró?ne formy, w tym posta? choroby Alzheimera.

Co to jest ot?pienie?

Ot?pienie to ogólny termin u?ywany do okre?lania grupy schorzeń, które prowadz? do uszkodzenia pami?ci.

• Pojawiaj? si? trudno?ci z zapami?tywaniem a tak?e inne problemy z rozumowaniem. Te zaburzenia wp?ywaj? negatywnie na nasz? zdolno?? radzenia sobie z codziennymi czynno?ciami.
• Problemy te stopniowo przybieraj? na sile - mówi si?, ?e s? post?puj?ce. Nie s? one cz??ci? normalnego procesu starzenia si? organizmu.²

Istnieje wiele odmian ot?pienia. Wszystkie charakteryzuj? si? utrat? pami?ci, ale maj? te? inne symptomy, w zale?no?ci od czynnika warunkuj?cego. Ot?pienie cz?sto objawia si? zaburzeniami pami?ci, ale mog? przy tym wyst?powa? trudno?ci z:

• planowaniem i wykonywaniem codziennych czynno?ci
• komunikowaniem si? z otoczeniem.

Osoby dotkni?te schorzeniem mog? wykazywa? tak?e zmiany w nastroju, osobowo?ci, lub w zdolno?ci podejmowania decyzji.

Poniewa? ot?pienie jest chorob? post?puj?c?, osoba ni? dotkni?ta staje si? stopniowo uzale?niona od pomocy innych.

Jak cz?sto wyst?puje ot?pienie?

Obecnie w Wielkiej Brytanii, ponad 850,000 osób jest dotkni?tych t? chorob?³. Wyst?puje ona cz??ciej w miar? jak si? starzejemy, szacuje si?, ?e:

• w grupie 100 osób w wieku 65 lat, u oko?o dwóch rozwinie si? ot?pienie.
• w przedziale do 85 lat, u jednej osoby na pi?? wyst?pi pewien stopień ot?pienia.⁴

Demencja mo?e te? dotyka? m?odsze osoby, zdarza si? te?, ?e wyst?puje w rodzinie, chocia? jest to rzadko spotykane.

Co to jest ?agodne zaburzenie funkcji poznawczych?

?agodne zaburzenie funkcji poznawczych (MCI) jest mniej powa?nym problemem dotykaj?cym procesy pami?ciowe. Nie sprawia wi?kszych problemów w codziennym ?yciu i nie jest na tyle powa?ne aby sklasyfikowa? je jako ot?pienie. Daj? si? przy nim zauwa?y?:

• zapominanie imion i nazwisk, nazw miejsc, hase?
• gubienie przedmiotów
• zapominanie o wykonaniu zaplanowanych czynno?ci.

Szacuje si?, ?e jedna na 10 osób powy?ej 65 roku ?ycie prawdopodobnie cierpi na MCI. W tej grupie, w przeci?gu roku, u oko?o jednej na dziesi?? osób rozwinie si? demencja.⁵ Nie mo?na jeszcze przewidzie?, u kogo rozwinie si? choroba, a u kogo nie.

Jakie s? rodzaje ot?pienia (demencji)?

Poni?ej przedstawiamy najbardziej powszechne typy ot?pienia. Jednak mo?e si? zdarzy?, ?e u osoby wyst?pi wi?cej ni? jeden rodzaj schorzenia - tak zwana demencja mieszana.

Choroba Alzheimera

Eileen ma 82 lata i jest emerytowan? sekretark?. Mieszka razem ze swoim dziewi??dziesi?cioletnim, wymagaj?cym opieki m??em. Jest sprawna fizycznie i nie przyjmuje ?adnych lekarstw.

W ci?gu ostatnich 2 lat córki Eileen zauwa?y?y, ?e ich matka cz??ciej zapomina, gdzie zostawi?a klucze, i nie pami?ta o punktualnym podawaniu lekarstw m??owi. Mimo ?e Eileen zawsze by?a dobrym kierowc?, na boku jej auta pojawi?y si? rysy, zderzak jest wgnieciony, a Eileen nie przypomina sobie jak dosz?o do tych uszkodzeń. Eileen nie jest te? w stanie w??czy? telewizora za pomoc? nowego pilota. Pocz?tkowo córki przypisuj? te objawy jej wiekowi i stresowi zwi?zanemu z opiek? nad m??em.

Eileen nie odczuwa ?adnych znacz?cych problemów z pami?ci?. Denerwuje si?, kiedy córki mówi?, ?e niepokoj? si? tym jej zapominalstwem. Po wielu namowach, godzi si? na wizyt? u lekarza pierwszego kontaktu. Lekarz przeprowadza rutynowe testy sprawdzaj?ce pami?? i kieruje Eileen do specjalistycznego o?rodka leczenia zaburzeń pami?ci.

Choroba Alzheimera stanowi oko?o 6 na 10 wszystkich przypadków ot?pienia.⁶ Objawia si? zazwyczaj problemami z pami?ci?, które stopniowo si? pog??biaj?. Osoby cz?sto zauwa?aj?, ?e nie pami?taj? nieodleg?ych wydarzeń, pomimo ?e nadal pami?taj? rzeczy sprzed lat.

Cz?sto sprawia im trudno?? przypomnienie sobie pewnych s?ów lub nazwanie przedmiotów. Niejednokrotnie nie zauwa?aj? tych problemów, ale s? one dostrzegalne dla osób z otoczenia. Osoba dotkni?ta ot?pieniem mo?e mie? te? trudno?ci z:

• uczeniem si? nowych rzeczy
• przypomnieniem sobie niedawnych wydarzeń, wizyt lub wiadomo?ci telefonicznych
• zapami?taniem imion lub nazw miejsc
• zrozumieniem innych osób lub efektywnym porozumieniem si?
• zapami?taniem, gdzie pozostawi?a przedmiot, co mo?e by? dla niej bardzo frustruj?ce - mo?e te? mie? wra?enie, ?e kto? by? w jej mieszkaniu lub celowo usun?? przedmiot
• zrozumieniem, ?e ma z czym? problem - mo?e nie zrozumie? przyczyn, dla których kto? chce jej pomóc.

Te trudno?ci sprawiaj?, ?e coraz trudniej jest stawi? czo?a prostym codziennym czynno?ciom.

Osoby znaj?ce kogo? dotkni?tego chorob? Alzheimera, cz?sto zauwa?aj? subtelne zmiany w usposobieniu chorego. Wyst?puj? zmiany w zachowaniu i sposobie reakcji.

Przy chorobie Alzheimera, bia?ka zwane amyloid i tau gromadz? si? w mózgu, tworz?c z?ogi zwane "blaszkami" i "spl?tkami". Uszkodzenia powsta?e w zaj?tych obszarach maj? wp?yw na substancje chemiczne przekazuj?ce wiadomo?ci pomi?dzy komórkami, a w szczególno?ci na acetylocholin?.⁷

Ot?pienie naczyniowe

John ma 78 lat i jest emerytowanym in?ynierem. Cierpi na nadci?nienie, cukrzyc? i wysoki poziom cholesterolu. Po przebytych dwóch zawa?ach, 18 miesi?cy temu przeszed? zabieg angioplastyki (polegaj?cy na udro?nieniu zablokowanych t?tnic), jednak czasami nadal n?kaj? go bóle w klatce piersiowej.

Po pierwszym zawale jego pami?? chwilowo pogorszy?a si?, po pewnym czasie nast?pi?a poprawa. Jednak od czasu drugiego ataku, ?ona i syn zauwa?yli, ?e jego pami?? cz??ciej szwankuje i trudniej mu si? skoncentrowa?. Miewa wahania nastrojów - ?atwiej go rozdra?ni? i zdenerwowa?, ale zdarza si? te?, ?e wybucha p?aczem bez wyra?nego powodu. Trudniej mu si? porusza?, a raz czy dwa zdarzy?o mu si? zmoczy?, co by?o dla niego bardzo kr?puj?ce. Lekarz rodzinny stwierdzi? u niego problemy z pami?ci?, a rezonans magnetyczny mózgu wykaza? oznaki wielu drobnych udarów.

Ten typ ot?pienia spowodowany jest ograniczonym dop?ywem krwi do mózgu, co jest wynikiem uszkodzonych naczyń krwiono?nych. Oznacza to, ?e pewne obszary mózgu nie otrzymuj? wystarczaj?cych ilo?ci tlenu i substancji od?ywczych, w wyniku czego komórki mózgowe obumieraj?.

Do rodzajów ot?pienia naczyniowego zalicza si?:

• poudarowe – gdy naczynie krwiono?ne w mózgu zostaje nagle zablokowane, na przyk?ad przez skrzep krwi
• ot?pienie podkorowe – rodzaj demencji, która dotyka dolnej cz??ci mózgu, gdzie przep?yw krwi w bardzo ma?ych naczyniach krwiono?nych zostaje ograniczony.

Prawdopodobieństwo wyst?pienia ot?pienia naczyniowego jest wi?ksze w przypadku wyst?powania schorzeń, które mog? prowadzi? do zablokowania t?tnic. Takie schorzenia obejmuj?: nadci?nienie t?tnicze, cukrzyc?, wysoki cholesterol i oczywi?cie palenie tytoniu.⁸

Trudno jest przewidzie? w jaki sposób b?dzie post?powa? ten typ ot?pienia poniewa? zale?y to od cz??ci mózgu obj?tej zmianami. Mo?liwe symptomy to:

• utrata pami?ci i trudno?ci z koncentracj?
• problemy z wys?awianiem si? - jak w przypadku Alzheimera
• wahania nastrojów lub depresja
• zaburzenia fizyczne takie jak trudno?ci z chodzeniem czy inkontynencja.

Ot?pienie z cia?ami Lewy'ego / ot?pienie w chorobie Parkinsona

Terry ma 66 lat, jest emerytowanym nauczycielem i mieszka sam. Od czasu przej?cia 6 miesi?cy temu na emerytur? bywa przygn?biony i odnosi wra?enie, ?e jego my?lenie sta?o si? wolniejsze.

Przez ostatnie miesi?ce zauwa?y? dr?enie prawej r?ki, a wczoraj przydarzy? mu si? upadek na ulicy. Niepokoi go to, ?e sta? si? nieco chwiejny, poniewa? zawsze postrzega? siebie jako osob? aktywn? i wysportowan?. Jego córka, Cath, zacz??a martwi? si? po tym, jak straci? koncentracj? za kierownic?, co prawie doprowadzi?o do wypadku. T?umaczy? to niewyspaniem, rano w jego ?ó?ku zawsze panuje ba?agan, od czasu do czasu pojawi si? siniak.

Od kilku tygodni, wieczorami zdarza mu si? widzie? dziecko bawi?ce si? w rogu pokoju. Pewnego razu zaproponowa? ma?emu co? do jedzenia, ale okaza?o si?, ?e jego córka nie widzia?a tam ?adnego dziecka. Cath ma wra?enie, ?e ojcu coraz trudniej jest zapami?ta? daty i rozplanowa? zaj?cia domowe.

Lekarz pierwszego kontaktu kieruje go do kliniki zajmuj?cej si? zaburzeniami pami?ci. Po badaniu TK mózgu zdiagnozowane zostaje ot?pienie z cia?ami Lewy’ego.

Ten typ wywo?any jest odk?adaj?cymi si? w mózgu bia?kami.⁹ Pojawiaj? si? symptomy choroby Parkinsona, cho? w pó?niejszych etapach choroby zanikaj?. Mo?liwe objawy to:

• problemy z pami?ci? i trudno?ci z planowaniem czynno?ci
• dezorientacja, która jest zmienna w ci?gu dnia
• realistyczne halucynacje wzrokowe ludzi i zwierz?t
• problemy ze snem, wzmo?one ruchy we ?nie
• cechy choroby Parkinsona takie jak dr?enie r?k, sztywnienie mi??ni, upadki, problemy z chodzeniem.

Ot?pienie czo?owo-skroniowe

Ten typ ot?pienia dotyka g?ównie osoby m?odsze. Obejmuje przewa?nie przedni? cz??? mózgu. Cz?sto ujawnia si? w 50. i 60. dekadzie ?ycia.¹¹

Cz?stymi symptomami s? zaburzenia osobowo?ci, zmiany w zachowaniu oraz problemy z mow?. Pami?? mo?e pozosta? nieuszkodzona przez d?ugi czas. Wyró?nia si? trzy g?ówne rodzaje tego rodzaju ot?pienia:

• z zaburzeniami zachowania – osoba, zazwyczaj uprzejma i grzeczna, mo?e sta? si? dra?liwa lub niemi?a, mo?e te? wykazywa? zniech?cenie do dbania o siebie
• semantyczne - g?ównymi objawami s? problemy ze zrozumieniem i zapami?taniem faktów
• post?puj?ca afazja bez p?ynno?ci mowy - objawia si? trudno?ciami w mówieniu i wypowiadaniu s?ów.

Zale?na od wieku encefalopatia ze z?ogami bia?ka TDP-43 z przewag? zmian w uk?adzie limbicznym (ang. limbic-predominant age-related TDP-43 encephalopathy, LATE)

Dzi?ki badaniom po?miertnych próbek tkanki mózgowej uda?o si? niedawno zidentyfikowa? nowy typ ot?pienia. Jest on powszechny u ludzi starszych i mo?e towarzyszy? schorzeniom opisanym powy?ej. Nie s? jeszcze znane sposoby diagnozowania LATE.¹⁰

Rzadsze przyczyny ot?pienia

Czynników wywo?uj?cych ot?pienie mo?e by? wi?cej. Niektóre z nich to:

• zwyrodnienie korowo-podstawne
• choroba Creutzfeldta-Jakoba
• ot?pienie w chorobie wywo?anej przez wirus HIV
• choroba Huntingtona
• stwardnienie rozsiane
• syndrom Korsakowa
• wodog?owie normalnego ci?nienia (NPH)
• zanik korowy tylny
• post?puj?ce pora?enie nadj?drowe.

Jak diagnozuje si? ot?pienie?

Diagnoza lekarska polega na ustaleniu wzorca objawów i zrozumieniu, w jakim stopniu wp?ywaj? one na mo?liwo?? codziennego funkcjonowania.

Tak wi?c, pierwszym etapem jest rozmowa ukierunkowana na poznanie osoby. U?ywane s? ankiety, aby oceni? zdolno?ci my?lowe i pami?ciowe - tak zwane 'badanie funkcji poznawczych'. Przeprowadza si? tak?e badanie przedmiotowe, w tym testy polegaj?ce na prostych zadaniach manualnych, na przyk?ad stukanie r?k?. Dla lekarza diagnozuj?cego pomocna jest te? rozmowa z osob? blisk?, która mo?e opisa? zaistnia?e sytuacje.

Pierwsza wizyta pomo?e ustali? wyst?puj?ce trudno?ci, cz?sto dostarczy te? wskazówek co do mo?liwego typu ot?pienia. W celu wykrycia innych przyczyn wyst?puj?cych objawów mog? by? wykonane badania krwi i skany. Te ostatnie (tomografia komputerowa/rezonans magnetyczny mózgu) pomagaj? sklasyfikowa? typ ot?pienia i ukierunkowa? tok leczenia.¹²

Skierowanie do specjalistycznej kliniki leczenia zaburzeń pami?ci umo?liwia obecnie wczesn? diagnoz?. Osoba dotkni?ta ot?pieniem b?dzie pod opiek? szeregu specjalistów - psychiatrów, geriatrów, psychologów, terapeutów zaj?ciowych i piel?gniarek.

Kto nara?ony jest na ot?pienie?

Ka?dego z nas mo?e dotkn?? ot?pienie, jednak nie jest to naturalne lub nieuchronne nast?pstwo procesu starzenia. Istniej? czynniki medyczne podwy?szaj?ce ryzyko¹³.

Nale?? do nich:

• choroba Parkinsona
• udary mózgu i choroba serca
• nadci?nienie t?tnicze i wysoki cholesterol
• cukrzyca typu 2.

Wa?ne jest aby leczy? i kontrolowa? te czynniki ryzyka, w szczególno?ci nadci?nienie i cukrzyc?. Dla osób w ?rednim wieku pomocne jest kontrolowanie problemów ze s?uchem, unikanie nadwagi, stanu izolacji spo?ecznej i depresji.¹⁴

Czynniki zwi?zane ze stylem ?ycia zwi?kszaj?ce ryzyko wyst?pienia ot?pienia¹⁵ to:

• palenie tytoniu
• spo?ywanie alkoholu w ilo?ci wy?szej ni? bezpieczna norma - powy?ej 14 jednostek na tydzień
• niew?a?ciwa dieta
• brak aktywno?ci fizycznej
• nadwaga
• powtarzaj?ce si? urazy g?owy, np. u bokserów.

W celu zmniejszenia ryzyka rozwoju ot?pienia, ?wiatowa Organizacja Zdrowia zaleca - szczególnie w przedziale od 40. do 50. roku ?ycia - rzucenie palenia, ograniczenie spo?ycia alkoholu, zwi?kszenia aktywno?ci sportowej i zdrow?, zrównowa?on? diet? (dieta ?ródziemnomorska jest szczególnie zalecana).¹⁶

Geny tak?e mog? decydowa? o wyst?pieniu ot?pienia. Choroba Alzheimera objawiaj?ca si? po 65. roku ?ycia nie jest zwykle wynikiem zaburzeń genetycznych, jednak wyszczególniono geny nieznacznie podnosz?ce jak i obni?aj?ce ryzyko choroby.¹⁷ Wyst?pienie ot?pienia u krewnego nie oznacza, ?e rozwinie si? ono tak?e i u nas, nie istniej? te? jeszcze badania okre?laj?ce indywidualn? grup? ryzyka.

W niektórych rodzinach wczesne ot?pienie wyst?puje cz??ciej, i tu, czynnik genetyczny odgrywa wi?ksz? rol?. Tak?e osoby z syndromem Downa s? nara?one na wczesny rozwój ot?pienia.¹⁷ Je?eli masz w rodzinie wi?cej ni? jedn? osob?, u której ot?pienie rozwin??o si? przed 65. rokiem ?ycia, warto jest zasi?gn?? opinii genetyka.

Czy istniej? metody leczenia ot?pienia?

To zale?y od postawionej diagnozy i indywidualnych okoliczno?ci. Obecnie nie s? jeszcze znane metody wyleczenia tych schorzeń. Istniej? jednak ?rodki pomocy Tobie lub bliskiej Ci osobie aby pozosta? niezale?nym i aktywnym tak d?ugo, jak to tylko mo?liwe.

• Grupa leków zwanych inhibitorami acetylocholinoesterazy (donepezil, galantamina i rywastygmina) oraz lek zwany memantyn? mog? leczy? niektóre objawy demencji Alzheimera i pomaga? ludziom d?u?ej zachowa? niezale?no??.¹⁸ Leki te s? te? pomocne przy ot?pieniu z cia?ami Lewy'ego, szczególnie przy wyst?powaniu halucynacji.¹⁹ Dowiedz si? wi?cej na temat leczenia farmakologicznego choroby Alzheimera.
• Przy ot?pieniu naczyniowym, lekarz rodzinny mo?e zaleci? przyjmowanie lekarstw przy obecnym nadci?nieniu krwi, wysokim cholesterolu lub cukrzycy. Wskazane jest te? rzucenie palenia, zdrowe od?ywianie i regularne ?wiczenia fizyczne.
• W celu zmniejszenia ryzyka rozwoju ot?pienia nie zaleca si? przyjmowania witamin B i E, kwasów t?uszczowych (tak?e olejów rybich) czy kompleksowej suplementacji diety²⁰, ale lekarz rodzinny mo?e zaleci? uzupe?nienie niedoborów witaminowych, je?li takie wyst?puj?. Niektóre suplementy mog? wchodzi? w reakcje z przepisanymi lekami; z tego powodu najlepiej jest zasi?gn?? opinii lekarza zanim rozpocznie si? przyjmowanie dodatkowych preparatów.
• Terapia psychologiczna zwana kognitywn? stymulacj? grupow? obejmuje gry grupowe, dzia?a, aktywuj?c my?lenie, i mo?e okaza? si? pomocna w utrzymaniu pami?ci i poprawie jako?ci ?ycia chorego.²¹
• Terapia reminiscencyjna polega na omawianiu przesz?ych dzia?ań, wydarzeń i do?wiadczeń z inn? osob? lub grup? osób. Mo?e pomóc zarówno w porozumieniu, jak i nabywaniu wiedzy (poznaniu), a tak?e zmniejszy? obci??enie dla opiekunów.²²
• Szybko?? post?pu demencji jest bardzo ró?na. Osoby ze zdiagnozowanym ot?pieniem mog? mie? przed sob? d?ugie lata aktywnego, produktywnego i pe?nego sensu ?ycia.

Cierpi? na ot?pienie - jak mog? pomóc innym?

Na ca?ym ?wiecie jak i w Wielkiej Brytanii prowadzone s? liczne badania nad przyczynami ot?pienia i jego leczeniem. W Wielkiej Brytanii istniej? obecnie trzy g?ówne grupy badawcze²³:

• w Anglii - Dementias & Neurodegenerative Diseases Research Network ()
• w Szkocji - The Scottish Dementia Clinical Research Network (SDCRN) - strona internetowa jest obecnie w budowie.
• w Walii - The Wales Dementias and Neurodegenerative Diseases Research Network ()

. Mo?esz te? zarejestrowa? inn? osob? za jej zgod?.

Ten serwis zosta? stworzony przez National Institute for Health Research (NIHR) we wspó?pracy z Alzheimer Scotland, Alzheimer’s Research UK i Alzheimer’s Society aby u?atwi? kontakt zainteresowanym wolontariuszom i badaczom.

Zapytaj swojego lekarza pierwszego kontaktu lub lokalny zespó? zdrowia psychicznego (ang. mental health team) o badania naukowe prowadzone lokalnie.

Jak mog? pomóc samemu sobie?

Praktyczne wskazówki na co dzień

• Zapisuj terminy wizyt w notatniku aby o nich nie zapomnie?.
• Sporz?dzaj listy rzeczy do zrobienia - i odhaczaj wykonane punkty!
• Utrzymuj umys? w aktywno?ci poprzez uk?adanie puzzli, uczenie si? nowych rzeczy i posiadanie poczucia celu w ?yciu.
• Zaanga?uj si? i pozostań w kontakcie z innymi - do??cz do lokalnej grupy, np. Memory Café, lub bierz udzia? w ulubionych zaj?ciach towarzyskich.
• Od?ywiaj si? zdrowo i wykonuj regularnie ?wiczenia fizyczne (korzystne niezale?nie od wieku).
• Uzyskaj wsparcie je?li codzienne bytowanie przysparza Ci trudno?ci lub zapytaj o rad? je?li bliscy uwa?aj?, ?e masz trudno?ci z radzeniem sobie. Istnieje wiele sposobów aby rodzina, znajomi i instytucje spo?eczne pomog?y ?y? niezale?nie tak d?ugo, jak to tylko mo?liwe.

Planowanie

Mo?e nadej?? czas, kiedy trudniejsze oka?e si? podejmowanie wa?nych decyzji ?yciowych dotycz?cych finansów lub pomocy medycznej. Istnieje mo?liwo??, aby da? zaufanej osobie, krewnemu, przyjacielowi lub adwokatowi, prawo do podejmowania takich decyzji w Twoim imieniu, w oparciu o to, co by? wola?, gdyby? móg? podj?? decyzj?, zanim demencja zaburzy?a Twoje my?lenie.

Nazywa si? to sta?ym pe?nomocnictwem (ang. Lasting Power of Attorney, LPA).²⁴ jest w stanie udzieli? pomocy w sporz?dzeniu takiego pe?nomocnictwa. Istniej? dwa rodzaje LPA - jeden dotyczy zarz?dzania sprawami maj?tkowymi, a drugi obejmuje sprawy zdrowotne i socjalne.

• Pe?nomocnictwa ds. maj?tkowych i finansowych (ang. property and financial affairs LPA) - pe?nomocnicy mog? by? wyznaczani do podejmowania decyzji w takich kwestiach jak bankowo?? i inwestycje, sprzeda? nieruchomo?ci, podatki i ?wiadczenia.
• Pe?nomocnictwa dotycz?ce zdrowia i opieki spo?ecznej (ang. health and welfare LPA) - pe?nomocnicy mog? by? wyznaczani do podejmowania decyzji w kwestiach leczenia, codziennej opieki lub miejsca zamieszkania.

Wszystkie umowy LPA musz? zosta? zarejestrowane w Biurze Opiekuna Publicznego (ang. Office of the Public Guardian), zanim b?d? mog?y by? wykorzystane.

Uwaga dotycz?ca pe?nomocnictwa: Trwa?e pe?nomocnictwo (ang. Enduring Power of Attorney, EPA): EPA zosta?o obecnie zast?pione przez LPA. Jednak?e obowi?zuj?ce EPA sporz?dzone przez 1. pa?dziernika 2007 pozostaje wa?ne nawet je?li nie zosta?o jeszcze zarejestrowane.

Decyzje wyprzedzaj?ce (ang. Advance Decisions) - mo?liwe jest zarejestrowanie decyzji o odmowie pewnych zabiegów medycznych w przysz?o?ci, w przypadku gdyby nast?pi?a utrata zdolno?ci do podejmowania takich decyzji. B?d? one respektowane przez specjalistów udzielaj?cych leczenia.²⁵ Mog? zosta? sporz?dzone równocze?nie z LPA lub oddzielnie.

'This is me' - 'To ja'

Dla osoby cierpi?cej na zaburzenia pami?ci wa?ne jest, aby specjali?ci mieli ?atwy i szybki dost?p do informacji na jej temat.

Dokument pod nazw? 'This is me' zosta? stworzony z my?l? o takich sytuacjach. Zawiera wiele potrzebnych informacji na temat historii medycznej, stylu ?ycia i preferencji. Warto mie? go przy sobie podczas wizyt lekarskich i przyj?? do szpitala,

Kierowanie pojazdami

Diagnoza ot?pienia nie jest powodem, aby zaprzesta? kierowania pojazdem, jednak w miar? post?pu choroby umiej?tno?ci kierowania autem ulegn? pogorszeniu. Mo?e by? to nast?pstwem zaburzeń orientacji wzrokowo-przestrzennej, ograniczenia koncentracji lub pogorszenia zdolno?ci os?du i podejmowania decyzji. Osoba chora mo?e by? nie?wiadoma stopniowej utraty tych umiej?tno?ci.²⁶

• Prawo brytyjskie przewiduje, ?e posiadacz prawa jazdy, któremu postawiono diagnoz? ot?pienia jest zobowi?zany niezw?ocznie poinformowa? o diagnozie organ, który wyda? dokument - Driver and Vehicle Licensing Agency (DVLA), lub na terenie Irlandii Pó?nocnej, Driver & Vehicle Agency (DVA).²⁷
• Lekarz ma obowi?zek przekazania informacji o diagnozie do w?a?ciwego organu je?eli ma zastrze?enia co do zdolno?ci prowadzenia pojazdu przez osob? dotkni?t? ot?pieniem - i je?eli ta osoba nie poinformowa?a o tym danego organu.²⁸
• Je?eli lekarz ma zastrze?enia co do zdolno?ci kierowania pojazdem, to mo?e on zaleci? natychmiastowe zaniechanie prowadzenia pojazdu lub przynajmniej na czas ewaluacji dokonywanej przez DVLA/DVA.
• Kierowca powinien tak?e poinformowa? swoj? firm? ubezpieczeniow?, aby jego polisa nie utraci?a wa?no?ci.
• Ocena zdolno?ci kierowania pojazdem pomo?e okre?li? wp?yw demencji na prowadzenie pojazdu - informacja ta pomo?e organowi wydaj?cemu prawo jazdy w podj?ciu decyzji o kontynuacji kierowania pojazdem. Do przeprowadzenia oceny niezb?dne jest posiadanie wa?nego prawo jazdy. Mo?esz podda? si? takiej ocenie w trakcie oczekiwania na decyzj? organu wydaj?cego dokument.
• Wiele osób rezygnuje z prowadzenia pojazdów z w?asnej woli i odsy?a prawo jazdy do DVLA/DVA, nazywa si? to ‘dobrowolne zrzeczenie’ (ang. ‘voluntary surrender’).

Depresja i l?k

U osób dotkni?tych ot?pieniem cz?sto wyst?puj? depresja i stany l?kowe. Zdarza si? te?, ?e depresja daje objawy podobne do ot?pienia.²⁹ Podobnie jak ot?pienie, mo?e ona wp?yn?? na zdolno?? dbania o siebie.

Jest to tak zwana 'pseudodemencja' i wa?ne jest, aby j? zdiagnozowa? i leczy?. Zasi?gnij porady lekarza pierwszego kontaktu je?eli niepokoisz si?, ?e Ty sam lub bliska Ci osoba mo?ecie cierpie? na stany depresyjne. Depresj? leczy si? antydepresantami i rozmow? terapeutyczn? (ang. talking therapy)^30.

Gdzie szuka? pomocy i wsparcia

Podsumowuj?c, je?li martwisz si? o stan pami?ci swojej lub innej osoby, umów wizyt? u lekarza pierwszego kontaktu. Lekarz przeprowadzi badanie przedmiotowe, kilka prostych testów sprawdzaj?cych pami??, i zleci badanie krwi. Je?eli zaistnieje potrzeba, otrzymasz skierowanie na spotkanie z zespo?em ekspertów, psychologiem lub lekarzem specjalist?.

Poni?ej znajdziesz inne organizacje udzielaj?ce informacji i wsparcia w ka?dym stadium ot?pienia. Je?li potrzebujesz pomocy w praktycznych czynno?ciach i codziennej opiece lub ?wiadczeniach, mo?esz skontaktowa? si? z lokalnymi w?adzami w celu uzyskania porady na temat opieki spo?ecznej i us?ug opiekunów.

Inne ?ród?a informacji i organizacje pomocowe

Linki do lokalnych us?ug i informacji na temat ot?pienia.

National Helpline of advice and support [Krajowa infolinia udzielaj?ca pomocy i wsparcia]: 0300 222 11 22.

Email: helpline@alzheimers.org.uk

National Dementia Helpline to infolinia udzielaj?ca informacji, porady i wsparcia poprzez wys?uchanie, udzielenie wskazówki czy przekierowanie do w?a?ciwego ?ród?a.

Age UK dzia?a na rzecz poprawy jako?ci ?ycia osób starszych poprzez oferowanie us?ug u?atwiaj?cych ?ycie i niezb?dnego wsparcie. Skontaktuj si? z Age UK telefonicznie lub elektronicznie: 0800 169 8787; Email: contact@ageuk.org.uk

Infolinia: 0808 808 7777. Stowarzyszenie to udziela wsparcia opiekunom, którzy pomagaj? bezp?atnie krewnym i osobom bliskim.

Ta instytucja udziela bezp?atnej, poufnej i niezale?nej porady. Skontaktuj si? z lokalnym oddzia?em, aby uzyska? pomoc w temacie ?wiadczeń, planowania finansowego i dost?pnej opieki.

To stowarzyszenie charytatywne finansuje badania nad ot?pieniem z cia?ami Lewy’ego, a tak?e udziela wsparcia i informacji rodzinom i opiekunom, którzy chc? zrozumie? chorob? i jej skutki.

To stowarzyszenie udziela niezb?dnych informacji na temat kwestii prawnych dotycz?cych pe?nomocnictw i decyzji wyprzedzaj?cych, a tak?e u?atwia znalezienie odpowiedniego adwokata.

Je?eli opiekujesz si?, lub znasz kogo? kto ma trudno?ci z podejmowaniem decyzji dotycz?cych w?asnego zdrowia, finansów, lub dobrobytu, by? mo?e b?dziesz zmuszony z?o?y? wniosek do Court of Protection, aby? Ty (lub kto? inny) móg? podejmowa? decyzje za t? osob?.

Instytucja, której zakres dzia?ania obejmuje ca?? Angli? i Wali? (odr?bne ustalenia dla Szkocji i Irlandii Pó?nocnej). Asystuje funkcji Public Guardian w rejestracji trwa?ych pe?nomocnictw (EPA i LPA) oraz w nadzorowaniu zast?pczych pe?nomocników wyznaczonych przez S?d Opiekuńczy.

Dodatkowa lektura

Program o nazwie Studnia ksi??ek - lektura na recept? (The Reading Well Books on Prescription) niesie wsparcie osobom dotkni?tym ot?pieniem jak i ich opiekunom. Jest polecany przez ekspertów w temacie zdrowia jak i przez osoby choruj?ce na demencj?.

Odpowiednie ksi??ki mog? by? polecone przez personel medyczny lub mog? by? wypo?yczane z lokalnej biblioteki nieodp?atnie z w?asnej inicjatywy.

Lista tytu?ów jest podzielone na cztery kategorie: informacja i porada; pozytywne ?ycie z demencj?; wsparcie dla bliskich i opiekunów; i historie z ?ycia.

• Alzheimer's and Other Dementias: answers at your fingertips. Cayton, Graham, & Warner. Class Publishing (London) Ltd. 3rd edition 2008.
• Your Memory: a users guide. Baddeley. Carlton Books (London). Revised edition 2004.
• Dancing with Dementia: My story of living positively with dementia. Bryden. Jessica Kingsley Publishers (London & Philadelphia). 2005.

Bibliografia

1. Prince, M. et al. (2014). Nutrition and Dementia: a review of available research. Alzheimer’s Disease International. London. [online] Na stronie:: [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
2. Alzheimer’s Society. (2019). Normal ageing vs dementia. [online] Na stronie: [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
3. Prince, M et al. (2014). Dementia UK: Update Second Edition. Alzheimer’s Society. [online] Na stronie: http://eprints.lse.ac.uk/59437/1/Dementia_UK_Second_edition_-_Overview.pdf [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.], s 16.
4. Alzheimer’s Research UK. (2018). Prevalence by age in the UK. [online] Na stronie: [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
5. Alzheimer’s Research UK. (2018). Mild cognitive impairment. [online] Na stronie: [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
6. Alzheimer’s Research UK. (2018). Different types of dementia. [online] Na stronie: https://www.dementiastatistics.org/statistics/different-types-of-dementia/ [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
7. National Institute on Aging. (2017). What Happens to the Brain in Alzheimer’s Disease? [online] Na stronie: https://www.nia.nih.gov/health/what-happens-brain-alzheimers-disease [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
8. British Heart Foundation. (2019). Vascular dementia. [online] Na stronie: https://www.bhf.org.uk/informationsupport/conditions/vascular-dementia [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
9. National Health Service. (2016). Overview: Dementia with Lewy bodies. [online] Na stronie: [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
10. Nelson, P. et al. (2019). Limbic-predominant age-related TDP-43 encephalopathy (LATE): consensus working group report. Brain. Vol.142:6. pp 1503-1527. [online] Na stronie: [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
11. Alzheimer’s association. (2019). Frontotemporal Dementia. [online] Na stronie: https://www.alz.org/alzheimers-dementia/what-is-dementia/types-of-dementia/frontotemporal-dementia [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
12. National Institute for Health and Care Excellence. (2018) Dementia: assessment, management and support for people living with dementia and their carers. Nice guideline 97. [online] Na stronie: https://www.nice.org.uk/guidance/ng97/chapter/Recommendations#diagnosis [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.]. Standard 1.2.13.
13. Prince, M. et al. (2014). World Alzheimer Report 2014. Dementia and Risk Reduction. An analysis of Protective and Modifiable Risk Factors. Alzheimer's Disease International, London UK. [online] Na stronie: (PDF) [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.]. ss. 66-83.
14. Prince, M. et al. (2014). World Alzheimer Report 2014. Dementia and Risk Reduction. An analysis of Protective and Modifiable Risk Factors. Alzheimer's Disease International, London UK. [online] Na stronie: (PDF) [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.]. ss. 26-39.
15. Prince, M. et al. (2014). World Alzheimer Report 2014. Dementia and Risk Reduction. An analysis of Protective and Modifiable Risk Factors. Alzheimer's Disease International, London UK. [online] Na stronie: (PDF) [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.]. ss. 42-63.
16. Prince, M. et al. (2014). World Alzheimer Report 2014. Dementia and Risk Reduction. An analysis of Protective and Modifiable Risk Factors. Alzheimer's Disease International, London UK. [online] Na stronie: (PDF) [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.]. s. 61.
17. Alzheimer’s Research UK. (2018). Genes and dementia. [online] Na stronie: https://www.alzheimersresearchuk.org/about-dementia/helpful-information/genes-and-dementia/ [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
18. Knight, R et al. (2018). A Systematic Review and Meta-Analysis of the Effectiveness of Acetylcholinesterase Inhibitors and Memantine in Treating the Cognitive Symptoms of Dementia. Dementia and Geriatric Cognitive Disorders, vol. 45, no. 3-4. pp. 131-151. [online] Na stronie: https://www.karger.com/Article/FullText/486546 [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
19. National Institute for Health and Care Excellence. (2018) Dementia: assessment, management and support for people living with dementia and their carers. Nice guideline 97. [online] Na stronie: https://www.nice.org.uk/guidance/ng97/chapter/Recommendations#pharmacological-interventions-for-dementia [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.]. Standards 1.5.10-1.5.13.
20. World Health Organisation. (2019). Risk reduction of cognitive decline and dementia: WHO guidelines. Geneva: World Health Organisation. [online] Na stronie: (PDF) [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.]. s. 19.
21. Spector, A. et al. (2003). Efficacy of an evidence-based cognitive stimulation therapy programme for people with dementia: Randomised Controlled Trial. British Journal of Psychiatry. Vol. 183 pp. 248-254. [online] Na stronie: http://www.cstdementia.com/media/document/spector-et-al-2003.pdf [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
22. Woods, B. et al. (2018). Reminiscence therapy for dementia. Cochrane Database of Systematic Reviews 2018, Issue 3. [online] Na stronie: https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD001120.pub3/full [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
23. Join dementia research. (2019). About the service. [online] Na stronie: [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
24. Office of the Public Guardian. (2019). Make, register or end a lasting power of attorney. Government Digital Service. [online] Na stronie: [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
25. National Health Service. (2017). Advance decision (living will); End of life care. [online] Na stronie: [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
26. Alzheimer’s Society. (2019). Driving and dementia. [online] Na stronie: https://www.alzheimers.org.uk/get-support/staying-independent/driving-and-dementia [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
27. Department of Transport. (2019). Dementia and driving. Government Digital Service. [online] Na stronie: [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
28. General Medical Council. (2019). Patients’ fitness to drive and reporting concerns to the DVLA or DVA. [online] Na stronie: [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
29. Thakur, M. (2007). Pseudodementia. Encyclopedia of Health & Aging. SAGE Publications, Inc. pp. 477-8. [online] Na stronie: [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.].
30. National Institute for Health and Care Excellence. (2009) Depression in adults: recognition and management. Nice clinical guideline 90. [online] Na stronie: https://www.nice.org.uk/guidance/cg90/chapter/1-Guidance#stepped-care [Dost?p uzyskano 4 lipca 2019 r.]. Standard 1.2.

? 网曝黑料

This translation was produced by CLEAR Global (Jan 2024)